مقدمه
تیره سگ سانان گوشتخوارانی هستند با بدنی کم و بیش باریک و دراز که برای سریع دویدن و تعقیب شکار مساعده شدهاند. سر آنها دراز و گوشها قائم و نوکدار هستند. دم پر مو و کم و بیش بلند ، رنگ موهای پشت بدن مختلف است. این گوشخواران کاملا خشکیزی بوده و در شرایط مختلف زندگی میکنند. در ایران از این تیره دو جنس
Canis و
Vulpes وجود دارد.
جنس Vulpes یا روباه دارای اندازه کوچکتر هستند، طول سر و بدن کمتر از 80 سانتیمتر و ارتفاع شانه از 45 سانتیمتر کمتر است. این جنس دارای اندازه متوسط و بدنی باریک و کشیده و پاهای نسبتا کوتاه و دم پرمو است که هنگام ایستادن حیوان با زمین تماس پیدا میکند. این جنس دارای گونههای متعددی در ایران میباشد.
مشخصات ظاهری
رنگ بدن در پشت فلفل نمکی است که کمی به قرمز تمایل دارد. دور چشمها متمایل به قرمز یا قهوهای روشن است. گوش نسبت به جثه حیوان بزرگ و سه گوش و نوکدار است. در پاها پینههای انگشتی نسبتا کوچک هستند و پینه پاشنهای زیاد رشد نکرده و از مو پوشیده شده است.
نحوه زندگی
روباه حیوانی است که بیشتر در شبها فعالیت میکند و معمولا در سه نوبت هنگام غروب و طلوع آفتاب و نیمههای شب فعالیت میکند. در روز ممکن است گاه و بیگاه دیده شود ولی بیشتر ساعات روز بخصوص اواسط روز به استراحت میپردازد. در ضمن خواب نسبت به بو و صدا خیلی حساس بوده و با نزدیک شدن انسان یا حیوان از خواب میجهند. روباهها از غذاهای حیوانی و گیاهی تغذیه میکنند. از حشرات کوچک تا حیوانات بزرگی مانند
شوکا را شکار میکنند. بطور کلی هر نوع خوراک مانند بچههای
گوسفند ،
بز و پرندگان مختلف و جوجه آنها را میخورند. از غذاهای گیاهی میوههای رسیده مانند
توت و
خرما و
غلات تازه رسیده و گیاههای سبز را مورد تغذیه قرار میدهند.
نوع غذای روباهها برحسب فصل و حیواناتی که در دسترس آنها قرار دارند متفاوت است. روباهها برای بدست آوردن غذا از روشهای مختلف استفاده میکنند و در شکار بسیار زیرک هستند. با احتیاط و حوصله زیاد مدتهای طولانی به انتظار مینشینند و هنگامی که شکار نزدیک میشود بطور ناگهانی به طرف آن میجهند. روباه در طبیعت دشمنان زیادی دارد. گوشتخوارانی مانند
گرگ ،
گربه وحشی ،
خرس و همچنین پرندگان شکاری مانند
عقاب و
جغد به روباه حمله کرده و آنها را شکار میکنند. روباه برای خود لانه تهیه کرده و ناحیه زندگی بخصوصی به خود اختصاص میدهد. معمولا غذای اضافی را در زیر خاک مخفی میکند. در هوای خشک و مناسب در بیرون لانه و زیر بوتهها و یا گاهی در محوطه باز میخوابند.
تولید مثل
در فصل جفتگیری مادهها در یک ناحیه بخصوصی استقرار پیدا کرده و نرها بوسیله بوی ادار ماده را پیدا میکنند. در سال یک مرتبه تولید مثل میکنند و یک ماده ممکن است با چند نر جفتگیری کند. دوران آبستنی در حدود 51 تا 52 روز است و تعداد بچهها 3 تا 12 عدد میباشد. تا 3 هفته بعد از زایش مادهها در لانه میمانند و نرها برای آنها غذا میآورند. بچه ها هنگام تولد دارای موهای قهوهای و خاکستری هستند. بعد از 12 تا 14 روز چشم باز کرده و بعد از 24 روز میتوانند برای اولین بار از لانه خارج شوند.
از سن 20 روزه شروع به خوردن گوشت میکنند و در سن 4 ماهگی میتوانند بطور مستقل زندگی کنند. روباهها معمولا به نقاط دور مهاجرت نمیکنند. بیشتر روباههای جوان که از خانواده جدا میشوند برای بدست آوردن ناحیه زندگی به نقاط دور میروند و نیز ممکن است نرها برای پیدا کردن ماده فاصله زیادی را طی کنند. در فصول کمبود مواد غذایی که بیماریهای آنها نیز شدت پیدا میکند مهاجرت آنها سبب انتشار بیماریهای فراوان میشود. روباهها از لحاظ انتشار بیماری مختلف و انتقال آنها به حیوانات و انسان اهمیت زیادی داشته و بخصوص در انتشار
بیماری هاری نقش بزرگی دارند.
پراکندگی در ایران
روباه در ایران نسبتا فراوان است و تاکنون از نقاط مختلف تهران ، قزوین ، فارس ، کرمان ، خوزستان ، بلوچستان و سواحل جنوب ایران ، لرستان ، آذربایجان ، گرگان و خراسان گزارش شده است.
پراکندگی جهانی
در چین ، ژاپن ، هند و چین ، پاکستان ، ایران ، افغانستان ، ترکیه ، عراق ، فلسطین ، عربستان ، شمال آفریقا و آمریکای شمالی گزارش شده است.
مباحث مرتبط با عنوان
