از آنجا که آدمی موجودی اجتماعی است، نیاز به رفیق و همدم دارد. اما رفیق او باید شایستگی دوستی و رفاقت داشته باشد، تا فرد را در طی مسیر حق و الهی یاوری نماید. از طرفی حس دوست خواهی و میل به رفاقت، حقیقتی است که خدای تعالی در نهاد آدمی قرار داده است اما رفیق با نظر به پاکی یا ناپاکیش نقش مهمی در سرنوشت انسان دارد تا جایی که او را به قعر جهنم یا به اوج خوشبختی و کمال می‌کشاند.
معیارهای دوستان حقیقی
معیارهایی که می‌توان در سایه آنها، دوستان حقیقی و معاشران واقعی را شناخت عبارتند از: ایمان به خدا و قیامت،
عمل صالح، آگاهی و
معرفت دینی، خلوص و اخلاص، مهربانی و مهرورزی، وقار و آرامش، دگردوستی و دلسوزی، ادب و متانت، صفا و صمیمیت، راستی و درستی، عفو و گذشت و...
پس شایسته است آدمی با فردی که دارای این اخلاق پسندیده است دوستی و رفاقت کند و با وی همنشینی کند تا از انفاس قدسیه و برکات این اخلاق خداپسندانه بهره‌مند گردد.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: " کسی که خداوند خیر عظیمی برایش بخواهد، رفیق و دوستی شایسته و صالح نصیبش می‌کند، تا اگر حقایق الهی و حلال و حرام و خواسته‌های حق را فراموش کند، به یادش آورد و اگر به آنها توجه نماید، او را برای به اجر گزاردنش یاری می‌دهد.
همنشینی با مردگان
از طرفی همنشین ناصالح، افراد را فاسد و جهنمی می‌سازد چنانکه حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: ".... همنشینی با مردگان، فاسد کننده قلب است."
گفته شد: ای رسول خدا! همنشینی با مردگان چیست؟
فرموند: رفاقت و معاشرت با هر که از جاده ایمان منحرف بوده و نسبت به
احکام الهی کناره گیر است و از عمل به آن امتناع دارد و نیز فرمودند که تنها زیستن بهتر از همنشین بد است. معاشرت با افراد نادان و ناباب، دین و دنیا و آبروی انسان را بر باد داده و آدمی را از عنایات الهی محروم می‌نماید.
تا توانی می‌گریز از یار بد
یار بد، بدتر بود از مار بد
مار بد تنها تو را بر جان زند
یار بد بر جان و بر ایمان زند
حضور شیطان
امام علی علیه السلام در مورد همنشینی با افراد ناباب و هوسران فرمودند: همنشینی با هوسرانان سبب از یاد رفتن ایمان و حضور شیطان می‌شود. در
قرآن کریم از زبان افراد منحرف که گرفتار عذاب دوزخند، چنین بیان شده است: " کاش فلانی را دوست _خود_ نگرفته بودم." که این آیه هشداری جدّی است برای مردم تا در دام دوستان ناباب گرفتار نشوند. اگر از زندانیها، معتادان و سیگاریها بپرسند که عامل گرفتارهای شما چیست؟ در جواب از دوستان ناباب شکایت می‌کنند و آنان را عامل بدبختی و گرفتاری خود می‌دانند.
به همین دلیل رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: " هر شخص پیرو دین، آیین و آداب و رسوم دوست و همنشین خود می‌باشد." اثر شگفت انگیز معاشرت چه در جهت مثبتش و چه در جهت منفیش، هرگز قابل انکار نیست چنانکه در خاندان انسانهای برگزیده نیز همیشه از همین عامل استفاده گردیده چنانکه شاعران نیز چنین آدمی را متوجه دوست ناباب می‌کنند که:
با بدان یار گشت همسر لوط
خاندان نبوتش گم شد
سگ اصحاب کهف روزی چند
پی نیکان گرفت و آدم شد
حرف آخر
وقتی فرد، بخصوص در
دوران جوانی با فردی پاک همنشین شود، پاکی او در وی نیز اثر می‌کند. ولی اگر با فردی گمراه و ناصالح همنشین شود، روش و منش نادرست و نامطلوب او، در وی اثر گذاشته و وی را به چاه بدبختی و تباهی سقوط می‌کشاند. نمونه بارز دوستی خوب
جناب سلمان است، وی در اثر معاشرت و دوستی و محبت، به جایی رسید که از
اهل بیت محسوب شد. پس با نظر بر اهمیت جایگاه دوست در سرنوشت آدمی، سزوار است آدمی همنشینی انتخاب کند که از او دیندارتر و عاقل تر باشد تا او را سعادتمند نماید نه اینکه باعث نگون بختی فرد شود.
همنشین تو از تو ، به باید
تا تو را عقل و دین بیفزاید
برای مطالعه بیشتر مراجعه شود به
منابع
- حسین انصاریان، معاشرت
- نظامی گنجوی
- نهج البلاغه، مترجم محمد دشتی.
- مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه.
- محسن غفاری، قصه‌های شیطان یا ابلیس‌نامه.
- سعدی شیرازی، گلستان.
نویسنده: فاطمه شاه محمدی
