مقدمه
ساقه دارای رشد طولی و رشد قطری است. تمام ساقه‌ها رشد طولی دارند ولی رشد قطری در همه آنها دیده نمی‌شود. هر دو نوع رشد نتیجه
تقسیم یاخته‌های مریستمی و تولید یاخته‌های جدید است. رشد طولی مقدم بر رشد قطری است. و در ساقه‌هایی که دارای هر دو نوع رشدند ابتدا رشد طولی را آغاز می‌کنند. بهمین دلیل رشد طولی و رشد نخستین و رشد قطری را رشد پسین می‌نامند.
پیدایش بافتهای نخستین ساقه
در
مریستم ساقه سه نوع بافت مریستم نخستین به نامهای پروتودرم ، مریستم زمینه ، و پروکامبیوم تشخیص داده می‌شوند. این سه نوع بافت چند میلیمتر پایین‌تر از مریستم انتهایی قرار دارند و مستقیما از تمایز یاخته‌های مریستم انتهایی بوجود می‌آیند. از تمایز این سه بافت به ترتیب جدول زیر پدید می‌آیند.
| پروتودرم | بشره را تولید می‌کند.
| | مریستم زمینه | بافتهای نخستین پوست، مغز و اشعه مغزی را تولید می‌کند.
| | پروکامبیوم | ابتدا بافتهای چوبی و آبکشی نخستین را بوجود می‌آورد و بعدها کامبیوم آوندی را تولید می‌کند. پروکامبیوم از خارج آوندهای آبکشی و از داخل آوندهای چوبی را ایجاد می‌کند. |
|
ساختار بافتهای نخستین دو لپه‌ایها و بازدانگان
بشره
بشره شامل یک ردیف یاخته‌های بدون
کلروپلاست و
نشاسته‌ای پوست ناحیه استوانه‌ای است که بین بشره و استوانه مرکزی قرار دارد. و معمولا از بافت پارانشیم بوجود آمده است. آندودرم از یک لایه یاخته تشکیل شده است که استوانه‌ای تو خالی را تشکیل می‌دهد در یاخته‌های معمولی آندودرم نوارهای محتوی
چوب و
چوب پنبه به صورت نوار کاسپاری دیده می‌شود. آندودرم ساقه چندان واضح دیده نمی‌شود.
استوانه مرکزی
استوانه مرکزی به صورت استوانه‌ای پوسته یا گسسته درون پوست قرار دارد.و استوانه مرکزی
بافت آبکشی و
بافت چوبی وجود دارد که بافت آبکشی معمولا در خارج قرار می‌گیرد و شامل یاخته‌های آبکشی ، یاخته‌های همراه ، فیبرو پارانشیم است و دیگری بافت چوبی که در داخل قرار دارد شامل یاخته‌های چوبی ، تراکئید ، فیبر و پارانشیم است.
در حالتی که استوانه مرکزی یکپارچه نیست، هر نوار یک دسته آوندی خوانده می‌شود بین آوندهای آبکش و آوندهای چوبی ساقه
دو لپه‌ایهای چوبی و
بازدانگان بافت کامبیوم آوندی در یک لایه قرار دارد. بخش بیرونی استوانه مرکزی را دایره محیطی تشکیل می‌دهد. مغز بخشی کم و بیش استوانه‌ای است که در مرکز ساقه قرار دارد. و از بافت پارانشیم تشکیل شده و انشعابات آن به نام اشعه مغزی فواصل بین آوندها را پر می‌کند.
ساختار نخستین تک لپه‌ایها
در ساقه علفی تک لپه‌ایها بافتهای چوبی و آبکشی به صورت دستجات آوندی پراکنده‌اند و تراکم آنها در نزدیکیهای پیرامون ساقه بیشتر است. بافت چوبی اغلب در سمت درونی ساقه و در زیر بافت آبکشی مربوط قرار دارد. آوندهای چوبی و آبکشی توسط بافتی به نام غلاف آوندی احاطه شده‌اند. مغز اکثرا تحلیل رفته است به علت عدم رشد پسین کامبیوم ندارند و در بافتهایی مانند نخل ساقه کلفت می‌شود اما چوبی نیست.
پیدایش بافتهای پسین در ساقه
رشد پسین در اثر فعالیت کامبیوم چوب آبکش صورت می‌گیرد این لایه بافت آبکشی پسین را به طرف خارج و بافت چوبی را پسین را به طرف داخل تولید می‌کند. افزایش قطری ساقه سبب ایجاد شکافهایی در بشره و پوست می‌گردد در این صورت نقشهای حفاظتی و ذخیره‌ای بشره و پوست بوسیله بافتهای چوب پنبه و فلودرم انجام می‌گیرد. این بافتها از کامبیوم فلوژن حاصل می‌شود.
ساختار درونی پسین ساقه دو لپه‌ایهای چوبی و بازدانگان
کامبیوم چوب آبکش به طرف خارج آبکش پسین را تولید می‌کند و به طرف داخل بافت چوبی پسین را تولید می‌کند تناوب فعالیت کامبیوم چوب آبکش سبب ایجاد چوبهای بهاره و تابستانه می‌شود. که در مجموع حلقه سالانه را بوجود می‌آورند سن درخت را می‌توان با شمارش حلقه در سطح مقطع تنه درخت تعیین کرد. با افزایش سن درخت ویژگیهای چوب قسمت مرکزی
ساقه تغییر می‌کند و نقش هدایت شیره خام را از دست می‌دهد این چوب سخت‌تر و تیره‌تر از چوب پیرامون است و آن را قلب چوب می‌نامند. چوب پیرامونی قلب چوب تغییر نمی‌کند و همچنان هدایت
شیره خام را بر عهده دارد و چوب پیرامونی را چوب شیره بر می‌نامند.
مباحث مرتبط با عنوان
