دید کلی

رخساره (Facies) یک سنگ رسوبی عبارت است از مجموعه خواص و صفات سنگ شناسی و فسیل شناسی آن سنگ می‌باشد. رخساره‌ها هم به طریق ماکروسکوپی و هم به روش میکروسکوپی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. مطالعه رخساره‌ها در مقیاس میکروسکوپی ، میکروفاسیس (Micro facis) نامیده می‌شود و اولین بار در سال 1952 توسط پرفسور ژان کوویلیه (Jean Cuvillier) دانشمند فرانسوی مطرح شد.

تعریف

طبق تعریف کوویلیه ، میکروفاسیس یک سنگ رسوبی عبارت از مجموعه صفات کانی شناسی و فسیل شناسی آن سنگ در مقیاس میکروسکوپی است.

موارد استفاده از رخساره‌ها

از مطالعه رخساره‌ها در مقیاس میکروسکوپی می‌توان برای تعیین سن نسبی طبقات و تطابق چینه شناسی آنها استفاده کرد. همچنین می‌توان اطلاعات با ارزشی درباره شناسایی و تفسیر حوضه رسوبی و محیط زیست موجودات در گذشته (Paleo Ecology) و شناسی وضع جغرافیایی زمین در قدیم به دست آورد. در واقع می‌توان گفت که منشا و تاریخ تشکیل هر سنگ در چهره و یا رخساره آن نقش بسته است. بطوری که می‌توان از روی رخساره سنگ‌ها محیط تشکیل آنها را که مثلا دریا ، دریاچه و یا خشکی بوده است را تشخیص داد.

انواع رخساره‌ها

رخساره‌های محیط خشکی (continental facies) :

• رخساره‌های بادی (Aeolian facies) : که شامل ماسه‌های بادی ، لس یا گل رست‌های زرد رنگ است که به ندرت حاوی آثار و بقایای جانوران و گیاهان خشکی می‌باشد.
• رخساره‌های رودخانه‌ای (Fluvial facies) : بیشتر از آبرفت‌ها و تراس‌های رودخانه‌ای تشکیل شده است.
• رخساره‌های سیلابی (Torrectial facies) : آبرفت‌های پای دامنه ارتفاعات از این نوع رخساره‌هاست.
• رخساره‌های کولابی (Lagoonal facies) : شامل رسوبات حاوی ژیپس و نمک و بقایای جانورانی است که آب اتفاقا به این محیط آورده است.
• رخساره‌های دریاچه‌ای (lacustrine facies) : شامل مارن و آهک‌هایی است که در نتیجه ته‌نشست شیمیایی تشکیل شده‌است.
• رخساره‌های یخچالی (Glacial facies) : از گل رست‌های حاوی قلوه سنگ‌های مختلف ، مخصوصا سنگ‌های صیقلی و سنگ‌های مخطط تشکیل شده‌است که بوسیله یخچال‌ها برجا مانده است.
  
  

رخساره‌های محیط دریایی (Marine facies) :


شناسایی رخساره‌های دریایی مستلزم شناسایی محیط‌های مختلف تشکیل آنها در دریاهاست. بطور کلی محیط‌های دریایی را می‌توان از چند نظر تقسیم‌بندی کرد :

• از نظر شکل شناسی (Morphology) و عمق : از نظر عمق می‌توان مناطق زیر را در دریاها مشخص کرد.
  
  
  • منطقه ساحلی بین جزر و مد (littiral zone) که تغییرات سطح آب معمولا بین جزر و مد است این منطقه را معمولا اینترتایدال (Intertidal) نیز می‌گویند.
  • منطقه کم‌عمق : بین حد جزر و مد و 200 متری قرار دارد و فلات قاره نامیده می‌شود.
  • منطقه عمیق : بین 200 الی 2000 متری قرار دارد که شیب قاره را شامل می‌شود.
  • منطقه بسیار عمیق : از 2000 متر تا 6000 متر می‌باشد.
    
    
• از لحاظ محیط زیست و گسترش جغرافیایی موجودات دریایی : از این لحاظ محیط دریایی را می‌توان به محیط‌های پنتیک و پلاژیک تقسیم کرد.
  
  
  • محیط نتیک : شامل تمام قسمت کف دریاها از کرانه تا اعماق بوده و محل زندگی موجودات کف‌زی می‌باشد.
  • محیط پلاژیک : حجم تمامی آب‌هایی است که از ساحل تا اعماق دریا را فرا می‌گیرد و موجودات پلانکتون در آنها زندگی می‌کنند.
    
    
• از نظر گسترش انواع رسوبات دریایی :
  در دریا در نواحی کم‌ عمق رسوبات دانه درشت‌تر تشکیل می‌شوند و هرچه به اعماق دریا نزدیک می‌شویم اندازه این رسوبات ریزتر می‌گردد. به همین خاطر می‌توان از روی اندازه همچنین ترکیب رسوبات نیز محیط‌های دریایی را تقسیم بندی کرد.
  
  
  • ترکیب رسوبات دریایی در محیط‌های کم‌عمق بیشتر آواری بوده و حاصل تخریب خشکی‌های می‌باشد که توسط رودخانه‌ها به دریاها حمل شده‌است و شامل قطور سنگ‌ها ، قلوه سنگ‌ها و ماسه‌ها و گل‌ها رسوبات آلی می‌باشد. این رسوبات بیشتر در منطقه بین جزر و مدی قابل مشاهده هستند.
    
    
  • با افزایش عمق تا حد 200 متری ، بقایا و صدف جانوران دریایی معمولا ترکیب رسوبات را تشکیل می‌دهند.
  • در عمق بین 200 تا 2000 متر رسوبات تخریبی زمین به علت دانه‌ریز بودن به صورت معلق انجام می‌گیرد.
  • در مناطق عمیق‌تر از 2000 متر رسوبات بیشتر از نوع لجن‌ها (002) است که معمولا دو نوع می‌باشند. لجن‌های آهکی که بیشتر از بقایای صدف‌های آهکی ارگانیسم‌های پلاژیک تشکیل شده‌اند و لجن‌های سیلیسی که این نوع لجن‌ها از پوسته جانورانی همچون رادیومرها و دیاتوها تشکیل شده‌اند.

مباحث مرتبط با عنوان

• حوضه رسوبی
• رخساره
• رخساره بادی
• رخساره خشکی
• رخساره‌ رودخانه‌ای
• رخساره‌ سیلابی
• رخساره کولابی
• رخساره‌ دریاچه‌ای
• رسوبات آلی
• سنگ شناسی
• سنگ رسوبی
• محیط دریایی