منو
 کاربر Online
363 کاربر online

رابطه دین با علوم انسانی

تازه کردن چاپ
(cached)

مکاتب تجربى افراطى‏اى چون پوزیتیویسم، که کم و بیش بر تمامى مکاتب و دیدگاه علمى امروز (و از جمله علوم انسانى) سلطه دارند، شناخت علمى انسان را به شناخت‏ حسى و تجربى محدود نموده و دخالت هرگونه شناخت فلسفى و فراتجربى را در فرایند علم انکار مى‏کنند.
  • بنابر تئورى پوزیتیویسم : جاى بحث و پژوهش علمى و یقین‏آور پیرامون مسایل ماوراء طبیعت ‏باقى نمى‏ماند و همه مسایل فلسفى پوچ و بى‏ارزش تلقى مى‏گردد.

  • این دیدگاه که شناخت‏هاى علمى را صرفا حسى و تجربى دانسته و آن‏ها را نیازمند هیچ‏گونه زیربناى فلسفى و ماوراء طبیعى نمى‏داند، پیامدهاى متعدد و گوناگونى براى علم در پى دارد، که یکى از آن‏ها ایجاد شقاق و جدایى قاطع میان معارف دینى و فلسفى از یک سو و شناخت‏هاى علمى و تجربى از سوى دیگر است.
پوزیتیویسم از جنبه‏هاى مختلف مورد نقد و ارزیابى قرار گرفته است ولذا باید گفت:

    • الف: بدون یک سرى مفاهیم و معارف فلسفى و متافیزیکى هیچگونه شناخت متقن تجربى ممکن نیست.

    • ب: خود پوزیتیویست‏ها نیز در عمل از انبوه عظیمى از پیش ‏فرض‏هاى فلسفى و متافیزیکى استفاده کرده‏اند و مى‏کنند.
مثلا پوچ‏انگارى مفاهیم متافیزیکى و اعتبار شناخت‏هاى تجربى، که از اولى‏ترین ادعاهاى آنان به شمار مى‏روند، بدون ورود به حوزه متافیزیک و تخطى از اصول پوزیتیویستى امکان‏پذیر نیست.

بنابراین، تلاش براى بنیان‏گذارى یک علم تجربى محض کار بیهوده‏اى است و علوم تجربى از انبان غنى و گسترده فرهنگى جامعه خود تغذیه مى‏کنند، هر چند ریشه‏هاى فرهنگى و اجتماعى آن پنهان نگه داشته مى‏شوند.
از این‏روى، شایسته است دانشمندان میزان تاثیر مفاهیم و معارف فلسفى، دینى و... در قلمرو علوم تجربى را مورد مطالعه قرار داده و نسبت‏به آن معرفت آگاهانه کسب کنند.

رابطه علم و دین از زوایاى مختلف و گوناگونى مورد بحث قرار گرفته است، مثلا مورخان و جامعه‏شناسان علم، مساعدت‏ها و موانعى را که دین و یا نهاد دینى در طول تاریخ براى پیدایش و رشد علم فراهم کرده است، مورد بحث قرار مى‏دهند. کلامیون و فلاسفه دین از سازگارى و عدم سازگارى محتواى دین با دستاوردهاى علوم بحث مى‏کنند.

  • آیا دین (معارف، عقاید و ارزش‏هاى دینى ) مى‏تواند و یا باید، نقشى در فرایند علم (تحقیق و پژوهش علمى) ایفا نماید یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت است، این نقش را چگونه ایفا مى‏کند و میزان و قلمرو آن چقدر است؟
این بحث، در واقع به شناخت‏شناسى و فلسفه علم مربوط مى‏شود.هر چند این بحث در مورد همه علوم و همه ادیان قابل طرح است، ولى در این‏جا از طرفى، به دلیل ارتباط و آمیختگى زیاد علوم انسانى با دین (نسبت‏به علوم طبیعى)، تنها علوم انسانى مورد بحث قرار مى‏گیرد.

حوزه‏هاى نفوذ دین در علوم انسانى

دین و فرهنگ به طور عام، تاثیرات ظریف ولى عمیق و گسترده‏اى بر همه مراحل تحقیقات علمى بر جاى مى‏گذارد. فرضیات، نظریات، اهداف، انگیزه‏ها و حتى مراحل عملى پژوهش علمى همگى از باورها، ارزش‏ها و معارف دینى و فرهنگى تاثیر مى‏پذیرد.
این تاثیرات ممکن است آگاهانه از سوى دست‏اندرکاران علوم اعمال شود و یا به طور ناآگاهانه، به صورت پیش‏فرض‏ها، اهداف و انگیزه‏هاى محقق وارد عمل شود.
این تاثیرات، چنان که خواهیم دید، اجتناب‏ناپذیر است و با بى‏طرفى علمى و عینیت علوم نیز منافاتى ندارد.
در این‏جا به طور کلى برای مطالعه بیشتر به دو مورد اساسى حضور و نفوذ دین در مراحل تحقیق و پژوهش علوم انسانى مى‏پردازیم:

منابع

1- محمدتقى مصباح، آموزش فلسفه، ج 1، ص 189
2- غلام‏عباس توسلى، نظریه‏هاى جامعه‏شناسى، ص 51
3- مایکل مولکى، علم و جامعه‏شناسى معرفت، ترجمه حسین کچویان، ص 181
4-پایگاههای اسلامی اینترنت ، نسخه 3

تعداد بازدید ها: 20855


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..