• نقشی که وبر برای دین در باب اخلاق پروتستان قایل شد بیشتر به دلیل وجود عقلانیت در آن دین و مفقود بودن آن در سایر ادیان بود، تا زمانی مفید است و اثر مثبت دارد که عقلانیت به حد بالای خود یا به تعبیر دیگر، به کمال نرسیده باشد، وگرنه اگر این عقلانیت در جامعه پدید آمد و به حد بالای خود رسید دیگر عامل ایجاد کننده ضرورت برای ابراز وجود در کار نیست و عقلانیتی که روزی دین به آن کمک می‏کرد دیگر نیازی به هیچ مشروعیت مذهبی ندارد. در این حال، دین با روند حیات اجتماعی سازگار می‏شود و احتمال بسیاری وجود دارد که به تدریج‏ خود را کنار بکشد.

• او بر خلاف دورکیم، که معتقد بود علم اجازه می‏دهد که هم دین را و هم سر برآوردن اعتقادات جدید را درک کنیم، تضاد جامعه را، که در کار عقلانی شدن است ‏با نیاز به ایمان به نحوی هیجان‏آمیز تجربه می‏کند ومی‏گوید: «جهان افسون زدوده است‏» یعنی در طبیعتی که علم تبیین‏گر و تکنیک به کار گیرنده آن است،دیگر جایی‏برای جاذبه‏های ادیان گذشته نیست. پس ایمان باید به خفایای روح عقب بنشیند. به‏بیان‏دیگر، جهانی که ما در آن زندگی می‏کنیم از مواد و موجوداتی ساخته شده که در اختیار بشرند و محکوم به این هستند که از سوی بشر به کار روند، دگرگون شوند، مصرف گردند. و دیگر، واجد هیچ نوع لطف و کرامتی نباشند. دین در جای مادی و افسون‏زدوده کار دیگر ندارد جز آنکه به حریم درونی وجدان‏ها پناه ببرد یا به جهان ماورایی کشیده شود که جهان خدای متعال یا سرنوشت هر فرد پس از هستی دنیایی است. در مجموع، همان‏گونه که خود وبر در کتاب اخلاق پروتستان یادآور می‏شود، در جهان امروزی عرفی‏سازی و افسون‏زدایی، سرنوشت محتوم غرب خواهد بود.

منابع

• ریمون آرون، مراحل اساسی‏اندیشه در جامعه‏شناسی، باقر پرهام،ص‏593و ص‏636و ص‏589
• ماکس وبر،روحیه سرمایه‏داری و اخلاق پروتستان، غلامعباس توسلی،تهران،ص‏156