دید کلی
کانیهای رسی می‌توانند در طی دیاژنز اولیه و در هنگام
دگرگونی ، تغییر یافته و دگرسان شوند. فرآیند فیزیکی بعد از
رسوبگذاری که بطور کلی بر روی سنگها اثر می‌کند،
فشردگی است. فشردگی در گل سنگها باعث خروج آب شده و ضخامت رسوب ته نشین شده را تا ده برابر کاهش می‌دهد. هنگامی که گل‌ها رسوب می‌کنند حدودا 70 تا 90 درصد حجم آنها فرا گرفته است.
فشردگی
فشردگی در اثر فشار طبقات بالایی باعث خروج بیشتر آب می‌شود. بنابراین در عمق 1 کیلومتر یا بیشتر ،
گل سنگها در حدود 30 درصد آب خواهند داشت. بیشتر آبها بصورت آب درون حفره‌ای آزاد نیست بلکه در شبکه کانیهای رسی قرار داشته و جذب رسها شده‌اند. فشردگی بیشتر برای از دست دادن آب به حرارت نزدیک به 100 درجه سانتیگراد نیاز دارد و این حالت از طریق دفن در عمق منطقه 2 تا 4 کیلومتری بدست می‌آید. سپس از دست دادن آب رسها اتفاق می‌افتد که با تغییراتی در
کانی شناسی رسها همراه است فشردگی نهایی گل سنگی که فقط چند درصد آب دارد به مدت زمان بسیار طولانی‌تری از فشار طبقات بالایی با درجه حرارت بالا نیاز دارد.
شواهد فشردگی در گل سنگ توسط شکستن پوسته‌های فسیلی و خمش لامینه‌ها در اطراف
ندول دیاژنتیکی اولیه مشخص می‌شود. پر شدن ماسه‌های ترکهای گلی و دایک‌های ماسه سنگی ممکن است به علت فشردگی گل سنگهای میزبان دارای
چین خوردگی رگه‌ای مخصوصی باشد.
تغییر در کانی شناسی
تغییرات در کانی شناسی رسها در طی دیاژنز ، اصولا از طریق افزایش درجه حرارت به همراه افزایش عمق دفن انجام می‌گیرد. مطالعه مغزه‌های طولانی از توالی‌های ضخیم گل سنگی ، نشان می‌دهد که تغییر اصلی ،
دگرسانی اسمکتیت با
ایلیت از طریق رسهای با لایه مختلط اسمکتیت - ایلیت می‌باشد. این دگرسانی در ارتباط با اتصال یونهای K
+ به ساختمان اسمکتیت و از دست دادن آب بین لایه‌ای است. این فرایند بیشتر به درجه حرارت وابسته است و درجه حرارتی که اسمکتیت شروع به ناپدید شدن می‌کند در حدود 7 تا 95 درجه سانتیگراد است، یعنی در نواحی با گرادیان حرارتی متوسط که در عمق 2 تا 3 کیلومتری قرار دارد.
در درجه حرارت‌های با گرادیان بالاتر و اعماق بیشتر ،
کائولینیت توسط ایلیت و
کلریت جانشین می‌شود. کانی شناسی رسها در گل سنگها در طول زمان زمین شناسی تغییر می‌کند. گل سنگهای
پالئوزوئیک زیرین به بعد حاوی
انواع کانیهای رسی هستند. ولیکن گل سنگهای پالئوزوئیک زیرین و
پرکامبرین عمدتا از ایلیت و کلریت تشکیل شده‌اند.
مرحله نهایی دیاژنز
با ورود به قلمرو مرحله
دگرگونی ابتدائی (کاتاژنز یا آنچی متامورفیسم)، دگرسانی و جانشینی بیشتری در
کانیهای رسی صورت می‌گیرد. ممکن است گسترش فیلوسیلیکاتهای پیروفیلیت و
لامونیت منجر به از بین رفتن کانیهای رسی شود. هر چند اسکمیت‌ها ، رسهای با لایه مختلط و
کانزینست در مرحله دگرگونی نمی‌مانند. ولیکن ایلیت و کلریت باقی خواهند ماند. با افزایش درجه ابتدایی و دگرگونی درجه پایین ، افزایش در نظم یا
تبلور شبکه ایلیت ایجاد خواهد شد.
همچنین تغییراتی در ترکیب شیمیایی بوجود می‌آید (افزایش در نسبت (Al/(Fe+Mg ). سپس درصد اسکمیت - ایلیت که نوعی
مسکویت ریز بلور است، جانشین می‌شود. کانی شناسی رسها می‌تواند مرحله نهایی دیاژنز تا مرحله اولیه دگرگونی را نشان دهد و چنانچه با اندازه گیریهای درجه زغال همراه و با انعکاس
ویترینیت تلفیق شود می‌توانند شاخصی از درجات حرارت که بطور کلی توالی در معرض آن قرار گرفته است را ارائه کنند.
مباحث مرتبط با عنوان
