مقدمه

بیرون پریدن دندان از جا در اثر ضربه یا تصادف، یکی از علل مختلفی است که سبب مراجعه بیماران به بخش فوریتهای دندانپزشکی می‌شود. قسمت عمده این بیماران را جوانان ورزشکار و کودکان 5/1 تا 5/2 ساله تشکیل می‌دهند، چرا که در همین حدود سنی است که بچه‌ها؛ تازه راه رفتن را یاد می‌گیرند. درمان چنین دندانی عبارت است از کاشتن یا پیوند زدن مجدد آن در محل خود، منتها این عمل همیشه با موفقیت همراه نیست. علت هم این است که بافت‌های نگهدارنده دندان، بافتهای زنده‌ای هستند، و در اثر ضربه‌ای که باعث بیرون پریدن دندان می‌شود، آسیب می‌بینند. هنگامی که دندانی از محل خود کنده شود در واقع وتر پیرادندانی آن پاره شده است و لذا تلاش برای کاشتن موفقیت‌آمیز مجدد دندان متوجه زنده نگهداشتن این بافت است.

کمکهای اولیه لازم برای دندانهای ضربه دیده کودکان

اگر در سنین هفت تا یازده سالگی در اثر تصادف، افتادن از پله یا دوچرخه، هنگام بازی یا دعوا و کشمکش یا به هر دلیل دیگر دندان دائمی کودک شما از محل خود کنده شود و از دهان خارج گردد:

• آرامش خود را حفظ کنید و به هیچ وجه دندان را دور نیندازید.
• از هر گونه دستکاری سطح دندان خودداری کنید.

• دندان را از قسمت تاج آن بگیرید. زیر شیر دستشویی بشویید و آن را سرجایش در دهان کودک قرار دهید و سریع به دندانپزشک مراجعه کنید.

• در صورتی که به هر دلیل امکان قرار دادن دندان در جای خودش وجود ندارد باید سریعاً آن را داخل یک لیوان شیر یا سرم فیزیولوژی قرار دهید و به دندانپزشک مراجعه کنید. در صورتی که شیر یا سرم در دسترس نیست آن را داخل یک لیوان آب بگذارید.

• به هیچ وجه نباید دندان را داخل دستمال کاغذی یا پارچه قرار دهید، چرا که دستمال سبب از دست رفتن آب یاخته‌های وتر پیرادندانی و در نتیجه مرگ آنها می‌شود، درصورتی که محیط دندان باید مرطوب باشد. در صورت استفاده از دستمال حتماً باید آن را خیس کنید.

• باید توجه داشته باشید که مهمترین عامل موفقیت در جوش خوردن دوباره دندان داخل استخوان فک، آن است که هرچه سریعتر در جای خودش قرار گیرد. با گذشت هر دقیقه، میزان موفقیت کاهش می‌یابد. بنابراین باید هر چه زودتر به دندانپزشک مراجعه کنید.

• ممکن است در مواردی دندان کودک شما از دهانش خارج نشده باشد ولی قسمتی از تاج آن شکسته باشد. در این موارد بهتر است قسمت شکسته تاج دندان را دور نیندازید و آن را همراه کودک نزد دندانپزشک ببرید. دندانپزشک ممکن است هنگام ترمیم تاج دندان از « تکه شکسته » هم استفاده کند.

کاشت مجدد دندان در آمده

چنانچه بتوانید حداکثر تا نیم ساعت پس از بیرون پریدن دندان، خود رابه دندانپزشک برسانید، امکان موفقیت در کاشت مجدد دندان بسیار زیاد خواهد بود. پس از رسیدن به دندانپزشک یا بخش فوریتها، اعمالی که باید دندانپزشک انجام دهد:

بافت اطراف محل حفره دندان را بی‌حس کند و سپس به آرامی لخته خون تشکیل شده در محل حفره را با یک محلول سترون، مانند محلول بی‌حسی یا محلول سرم فیزیولوژیک، شستشو دهد و سپس دندان را که آن هم قبلا توسط یک محلول سترون کاملا شسته شده است، در درون حفره قرار دهد و سپس با استفاده از دو رشته سیم دندان را در محل خود ثابت کند. برای این کار، دندان را به دندانهای اطراف خود می‌بندند و حداقل یک دندان در هر طرف دندان صدمه دیده باید همانند پایه برای بستن دندان بکار رود. تا به اینجا کار تمام است، ولی می‌توان برای زیبایی ظاهر کار، با یک روکش از جنس آکریل فوری، روی سیمها را پوشاند.

به این ترتیب، پس از یک ماه، دندان ثبات و استحکام خود را با حفظ حیات بافتهای نگهدارنده آن، باز خواهد یافت. اما اگر شما در رسیدگی به دندان حادثه دیده خود کوتاهی کنید، مثلا دندان بیرون پریده را در محیط خشک مانند دستمال قرار دهید یا در مراجعه به دندانپزشک بیش از نیم ساعت تاخیر کنید، امکان زنده ماندن وتر پیرادندانی، خیلی کم خواهد شد. در این حالت، علی‌رغم درمانهای یاد شده ممکن است بر اثر مرگ وتر پیرادندانی، تحلیل سطح ریشه دندان و جایگزین شدن آن توسط استخوان آغاز شود و اولین نشانه‌های این تحلیل را می‌توان در حدود 6 ماه پس از کاشتن دندان در پرتونگاری مشاهده کرد. این تحلیل به تدریج ادامه می‌یابد و باعث سستی و به اصطلاح لق شدن دندان می‌شود. در طی 3 تا 5 سال دندان چنان سست می‌شود که دیگر نمی‌توان آن را در محل خود نگه داشت و باید کشیده شود.

آیا دندان مجدد کاشته شده نیاز به عصب کشی دارد؟

اگر دندان در فاصله کمتر از نیم ساعت در محیط مرطوب به دندانپزشک رسانده شود و به خصوص اگر دندان از آن کودکی باشد، نباید آن را عصب کشی کرد. بهتر است یک ماه به دندان فرصت داد تا ببینیم بافت عصبی – عروقی داخل دندان زنده می‌ماند یا نه؟ چنانچه پس از گذشت یک ماه، دندان علایم مرگ بافت عصبی – عروقی را نشان داد، آن‌گاه عصب‌کشی مورد دارد. ولی اگر دندان پس از گذشت مدت زیادی و آن هم در محیط خشک به دندانپزشک رسانده شود، به احتمال قریب به یقین دیگر بافت عروقی – عصبی دندان مرده است. و می‌توان دندان را پیش از کاشتن مجدد، عصب‌کشی کرد.

نکته‌ای که هرگز نباید فراموش کرد این است که در تمام موارد کاشتن مجدد دندان در حفره خود، تزریق واکسن کزاز ضروری است.

مباحث مرتبط با عنوان

• بیماریهای بافتهای نگهدارنده اطراف دندان
• بهداشت دهان
• چگونه از پوسیدگی دندان جلوگیری کنیم؟
• چگونگی محافظت از دندانهای کودکان
• پوسیدگی دندان
• عفونتهای دندانی
• مسواک و خمیر دندان
• مشکلات رایج دهان و دندان
• پیشگیری پوسیدگی دندان در سنین مدرسه