دفاع عقلانی از دين

از جزئيات دين نمي توان با عقل حمايت كرد زيرا جزئيات در حيطه ي برهان عقلي قرار نمي گيرد. به بيان ديگر جزئيات اعم از علمي، عيني، حقيقتي و اعتباري در دسترس برهان عقلي نيست و چيزي كه در دسترسي عقل نباشد، تعليل و توجيه عقلاني ندارد اما در كليات و خطوط كلي طبيعت و شريعت، تعليل عقلاني راه مي يابد. عقل، چون خود را در بسياري از امور راجل مي داند به وحي نيازمند است. منطق عقل اين است كه من مي فهمم كه خيلي از چيزها را نمي فهمم و به وحي احتياج دارم. بر اساس برهان نبوت عام، عقل مي گويد، من داراي هدف ابدي ام و مي دانم براي نيل به آن هدف عام راهي هست و اين راه، طولاني است و سير اين راه بر ممكن نيست و راه نماي غيبي همان پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم است و بايد به سخنان راهبر در كليات و جزئيات گوش فرا داد و به آن عمل كرد. دفاع عقلي از خطوط كلي دين و شريعت امكان دارد چنانكه دفاع عقلاني از خطوط كلي طبيعت امكان پذير است. خلاصه آنكه:
1- كليات دين، قابل دفاع مستقيم عقلي است.
2- جزئيات دين _ چه مستقيم و بي واسطه) قابل استدلال عقلي نيست.
3- سر عدم دفاع عقلي بي واسطه از جزئيات دين، همانا قصور عقل از ادراك امور جزئي است.
4- اگر درك، شهودي بود امكان مشاهده ي حقانيت آن امور جزئي وجود دارد.
5- پس از مشاهده ي حق بودن امور جزئي، مي توان آنها را توجيه كرد.
6- عقل از اقامه ي برهان بر جزئيات دين قاصر است.
7- دليل معتبر نقلي، داوري صحت و متمم جزئيات را به عهده دارد و هيچ منطقي توان معارضه ي با او يا اعتراض بر او ندارد.