انسان موجودی است که همواره محتاج به خداست و باید در همه احوال متوسَل به خدای تعالی شود و از وی به عنوان منبع فیوضات و کرامات استمداد کند. در مقابل، خداوند متعال نیز به انسان وعده استجابت داده است. چنانکه در
سوره بقره می‌فرماید: "دعای هر کس را که مرا بخواند، اجابت می‌کنم." و نیز در
سوره غافر می‌فرماید: "مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم."
بر این اساس دعا امری ضروری و فطری است و مساله‌ای است که خدا به آن دستور داده، انسان با دعا شایستگی گرفتن عطای حق را پیدا می‌کند چرا که دعا همان خواستن است و باعث گشایش کارها و نجات از هر غم و رنجی است چون بنا به گفته
امام صادق علیه السلام دعا درمان هر دردی است، در واقع دعا و نیایش وسیله سریع و موثری است برای خودسازی و پیوند نزدیکی میان انسان و خدا است، چونکه بر اساس پاره‌ای از روایات محبوبترین کارها برای خدای تعالی در روی زمین، دعا است و امیرالمومنین علی علیه السلام نیز مردی بود که بسیار دعا می‌کرد.
آلکسیس کارل و دیدگاه وی
آلکسیس کارل جراح و فیزیولوژیست معروف فرانسوی راجع به
حقیقت دعا کتابی دارد به نام "
نیایش" او در آن کتاب میگوید:
دعا عالی‌ترین حالت مذهبی در انسان است و حقیقت آن پرواز روح بشر است بسوی خدا، همچنین او میگوید در
وجدان انسان شعله فروزانی است که گاه و بیگاه انسان را متوجه خطاهای خویش می‌کند، متوجه گمراهیها و کج فکریهایش میسازد، همین شعله فروزان است که انسان را از راه کجی که میرود، باز میدارد. باز میگوید:
گاهی انسان در حالات معنوی خود جلال و ابهت آمرزش را احساس می‌کند.
دعا در روایات
خدای تعالی به
حضرت موسی فرمودند:"هر چه نیاز داری از من بخواه. حتی علوفه گوسفند و نمک خمیرت را." و
امام صادق علیه السلام فرمودند: "دعا مخزن و گنجینه اجابت است، چنانکه ابر مخزن باران است." همچنین
امام باقر علیه السلام کسی را که بیشتر دعا کند، محبوبترین مومنان نزد خدا معرفی فرمودند. و پیامبر نیز فرمودند: خدای تعالی در خواست کننده مصرَ را دوست دارد.
شرایط استجابت دعا
به موجب شریفه "استجب لکم" دعای هر دعا کننده‌ای باید مستجاب گردد. لیکن دعا آداب و شرایطی دارد و دعاهای گروهی اجابت می‌گردد. اما دعای برخی مستجاب نمی‌شود. برای اینکه دعایمان در درگاه الهی قبول گردد باید با "بسم الله الحرمان الرحیم" شروع کنیم و در خواست خود را بین دو صلوات بر محمد صلی الله علیه و آله و آلش بیان کنیم، چون بنا به فرمایش
پیشوایان دین، خدا کریمتر از آن است که آغاز و انجام دعا را بپذیرد و وسط را واگذارد، چون صلوات بر محمد صلی الله علیه و آله و آلش مقبول در درگاه الهی است.
گروهی که دعایشان مستجاب می‌شود.
عبارتند از:
پیشوای عادل، دعای پدر در حق فرزند، دعای فرزند در حق پدر و مادر، دعای مومنی در غیاب برادر مومن دیگر، دعای زائر خانه خدا، دعای روزه دار، دعای بیمار در حق عیادت کننده، دعای مجاهد و رزمنده، دعای سائل در حق عطا کننده، مجاهد و رزمنده، سائل در حق عطا کننده، کسی که متوسل به یکی از معصومین علیهم السلام شود ، مومنی که عمل صالح انجام دهد ، آن کس که چهل نفر را در دعا مقدم دارد ، ستمدید ، درباره ستمگر و...
اما در مقابل دعای گروهی از افراد، مستجاب نمی‌گردد که برخی از آنها به قرار زیرند:
عاق والدین و قاطع الرحم، پیشوای ستمگر و اهل تار و طنبور و مانند آن، شخصی که بدون حرکت از خداوند روزی بخواهد، اصرافکار، بعد از نزول بلا، ترک امر به معروف و نهی از منکر، اصرار بر گناه، بدگمانی به خدا و...
برای مطالعه بیشتر مراجعه شود به
منابع
- محمد ین یعقوب کلینی رازی، اصول کافی.
- دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ره توشه راهیان نور.
- آیین نیایش، ابراهیم غفاری.
- شهید مطهری، امدادهای غیبی در زندگی بشر به ضمیمه چهار مقاله دیگر
نویسنده: فاطمه شاه محمدی
