دید کلی
بعد از خونریزی‌های قاعدگی ، خونریزی بینی شایعترین خونریزی خودبخودی در انسان است که به علت پارگی عروق مخاط بینی که بدون محافظ می‌باشند، اتفاق می‌افتد. خونریزی بینی ممکن است شدید باشد اما معمولاً جزئی است. شایعترین محل خونریزی در اطفال و بالغین جوان قسمت قدامی تیغه بینی است ( که ناحیه کسلباخ kisselbakh یا لیتل little نامیده می‌شود). خونریزی این ناحیه را می‌توان به آسانی کنترل نمود. مشکل‌ترین و پیچیده‌ترین محل خونریزی در قسمت پشتی جدار خارجی و تیغه وسط بینی در اشخاص مسن است.
شایعترین علت خونریزی بینی ضربه‌های خفیف است. ضربه‌های شدید باعث شکستگی
استخوان بینی شده و ضربه‌های خفیف نظیر دستکاری بینی با انگشت آسیب به ناحیه لیتل وارد آورده و سبب از بین رفتن موکوس محافظ آن ناحیه می‌شود. عوامل مهم در کنترل خونریزی‌های بینی عبارتند از: علت ، محل خونریزی ، نحوه معالجه آن.
چرا خون دماغ اتفاق می‌افتد؟
طبق آمار به طور تقریبی یک نفر از هر 10 نفر دست کم یکبار سابقه خونریزی شدید از بینی داشته است. صاحبان سگها می‌دانند که بینی حیوان سالم مرطوب است. این مطلب غالبا در مورد افراد هم صدق می‌کند. در صورت خود دارای بینی‌ای نیستیم که مانند چرم خیس شده مرطوب و لغزنده و آبکی باشد، اما بینی‌های ما روزانه مقدار زیادی ماده مخاطی (مایع بینی) ترشح می‌کند (در حدود یک لیتر). ماده مخاطی مزبور که 95% آن آب است هوایی را که به ریه‌ها می‌فرستیم مرطوب می‌نماید.
با بالا رفتن سن و پیر شدن ، رطوبت بینی به خشکی می‌گراید. غشاء ظریف داخل بینی خشک و شکننده می‌گردد و موجب می‌شود که سیاهرگها و سرخرگها (وریدها و شریانها) تُرُک برداشته و با کمترین فشار ، پاره شده موجب بروز خون دماغ گردد و حتی بالا کشیدن ساده بینی یا عطسه‌ای ملایم می‌تواند این حالت را به وجود آورد. حوادثی مانند ضربه به بینی ، عطسه کردن هنگام سرماخوردگی یا تب یونجه ، وجود شیء خارجی در بینی ، دست در دماغ کردن و امثال آن می‌توانند خونریزی بینی را پدید آورند. اگر شی خارجی در بینی فرو رفته باشد ترشحات بدبو همراه با خون خارج می‌شود.
علل خون دماغ
- عوامل مختلفی از قبیل داشتن پولیپ بینی ، راه رفتن در زیر آفتاب داغ به مدت زیاد ، بالا رفتن ناگهانی فشار خون و شروع بعضی از بیماریها مانند حصبه ، تیفوس ، بیماریهای خونی و یا در نتیجه ضربه به بینی از علل مهم خونریزی از بینی هستند.
- خشکی مخاط بینی: در کودکان اغلب اوقات بدون اینکه آسیبی به بینی رسیده باشد، خونریزی بینی اتفاق می‌افتد که به علت خشک بودن مخاط بینی است.
- عوامل موضعی: در میان عوامل موضعی که سبب خونریزی بینی می‌شوند، می‌توان از ضربه‌های وارده به صورت ، واکنش التهابی ، تغییرشکل ساختمانی ، وجود جسم خارجی ، تماس با مواد شیمیایی سمی ، مداخله جراحی و تومورهای داخلی بینی نام برد. ضربه‌ی موضعی یکی از شایعترین علل خون دماغ است.
- بد شکلی‌های ساختمانی: بدشکلی مادرزادی یا اکتسابی می‌توانند سبب درگیری قسمت غضروفی یا استخوانی تیغه بینی یا شاخک‌ها شوند. در این حالت هوای دمیده شده با سرعت و تلاطم بیشتری وارد بینی می‌شود. این مسئله سبب خشکی غشای مخاطی- التهاب و دلمه بستن می‌شود. برداشتن دلمه‌ها از طریق پاک کردن بینی یا با فشار وارد کردن هوا از راه بینی ، عروق خونی سطحی را در معرض قرار می‌دهد و موجب خونریزی می‌شود. سرطان‌های متعددی می‌توانند با خونریزی‌های خودبخودی بینی تظاهر کنند. یکی از عوامل خونریزی شدید بینی در پسران ، آنژیوفیبروم است. این تومور خوش‌خیم عروق که از ناحیه بینی- حلقی منشاء می‌گیرد، ممکن است به صورت خودبخودی یا در پاسخ به ضربه خونریزی کند.
- فشار خون بالا
- مصرف داروهای ضد انعقادی: داروهایی که موجب رقت خون شوند، باعث اشکال در توقف خونریزی می‌گردند. همچنین ممکن است موجب شوند که خون ریزی بینی تکرار گردد. در اینجا به بعضی از داروها اشاره می‌شود که زمان معمولی توقف خون دماغ را کند و طولانی می‌نمایند.
ــ
آسپرین، که غالبا در اندازه‌های کم برای جلوگیری از حملات قلبی تجویز می‌شود.
ــ داروهای ضد تورم غیراستروئیدی (NSAIDS) مانند
بروفن.
ــ داروهای ضد گرفتگی و ضد انعقاد (Anticoagulants) مانند Coumadin یا
وارفارین(Warfarin) که برای مشکلات لخته شدن خون تجویز می‌شوند.
درمان کلی
- حفظ خونسردی
- اولین اقدام خونریزی را متوقف سازید.
- راست و مستقیم بنشینید، سر را به جلو خم کنید تا خون به گلو جریان نیابد. بیمار باید بنشیند و بالاتنه خود را به جلو خم کند و دهان خود را باز نماید او در این حالت می‌تواند خون را تف کرده و آن را قورت ندهد. سرانجام بالاتنه باید به حالت معمول در آید. نگذارید کودک ، سرش را بهنگام خون دماغ به عقب خم کند. این کار موجب می‌شود خون به پشت بینی و سپس داخل معده برود و موجب تحریک و استفراغ شود.
- با ملایمت هر نوع لخته خون را که قادر است از بسته شدن رگها جلوگیری کند، از دماغ خارج سازید. (با فین کردن ملایم).
- بینی را به مدت 10 دقیقه و یا تا زمان توقف خونریزی با انگشت شست و سبابه از جایی که استخوانی نیست (قسمت نرم بینی) ، گرفته و فشار دهید. سعی نکنید با چپاندن چیزی مثل پنبه یا دستمال و غیره داخل بینی جلوی خونریزی را بگیرید. زیرا ممکن است هنگام در آوردن آنها دچار مشکل شوند و مخاط بینی بیشتر دچار آسیب شوند.
- کمپرس‌های سرد باید پشت گردن و همچنین پشت بینی گذارده شود.
چه زمانی بایستی به پزشک مراجعه شود؟
- اگر گرفتن بینی 20 دقیقه طول کشید و خون بند نیامد و یا فرد دچار سرگیجه و رنگ پریدگی (علائم شوک) شده باشد، بایستی به سرعت به اورژانس مراجعه کند.
- اگر احساس کنید پس از گرفتن بینی در زمانی که می‌نشینید یا می‌ایستید خون به طرف گلو فرو می‌رود. این حالت ممکن است علامت آن باشد که خون دماغ از ته گلو ایجاد شده و حالتی است که مکررا به سراغ سالمندان می‌آید. در این صورت اگر اقدام فوری به عمل نیاورید ممکن است خون بدن را به سرعت از دست بدهید، زیرا در این حالت رگهای بزرگتری که در پشت دماغ واقع شده‌اند تحت تاثیر واقع گردیده‌اند.
- اگر خون دماغ مرتباً تکرار می‌شود.
- اگر بعد از یک ضربه به سر خون دماغ ایجاد شود.
- چنانچه فکر می‌کنید یک شی خارجی در بینی کودکتان فرو رفته است.
پزشک چه اقدامی انجام خواهد داد؟
- فشار خون بالا را کنترل می‌کند.
- اگر به سر کودک ضربه خورده است، برای بررسی و رد شکستگی از جمجمه عکس خواهد گرفت.
- اگر خون دماغ متوقف نشود برای بندآوردن از گاز استفاده می‌کند. این کار با بی حسی موضعی انجام می‌شود. بعد از چند ساعت می‌توان گاز را برداشت.
- اگر شیء خارجی در بینی کودک باشد، در صورت لزوم با بی حسی موضعی آنرا خارج می‌کند.
- اگر خون دماغ مکرراً ایجاد شود، اگر عود خونریزی از دماغ بخاطر شکننده بودن رگهای خونی باشد، از طریق سوزاندن (کوتر کردن) انتهای رگ، به درمان آن می‌پردازد.
- اگر سابقه خونریزی شدید یا طولانی وجود دارد یا در حین معاینه بیمار دچار افت فشار خون ارتوستاتیک (کاهش فشار خون وضعیتی) می‌شود. تعیین سطح هموگلوبین و هماتوکریت جهت تصمیم‌گیری در مورد ضرورت تزریق خون به بیمار الزامی است.
- وهمچنین در صورت تکرار خون دماغ ، فرد را از نظر بیماریهای خونی و غیره بررسی می‌کند.
پیشگیری
- بینی را خشک نگه ندارید: به منظور مرطوب نمودن غشاء مخاطی بینی از دستگاه بخوری که هوا را مرطوب می‌سازد بهره گیرید. اگر خون دماغ به علت بینی خشک است و بینی فاقد مخاط (به اصطلاح آب بینی) می‌باشد، پوسته یا غشاء داخل بینی را صبح و شب با آب نمک مرطوب نمایید تا از شکاف برداشتن غشاء یا پاره شدن آن جلوگیری کرده باشید. همچنین در صورت خشکی مخاط از پماد نرم کننده مثل ویتامین A+D ستفاده کنید.
- خانه را مرطوب سازید: تنفس هوای گرم در زمستان و هوای سرد در تابستان غشاء مخاطی بینی را خشک کرده و شما را بیشتر مستعد به خون دماغ شدن می‌کند.
- بر مصرف دارو نظارت داشته باشید.
- از خم شدن یا بلند کردن اجسام سنگین اجتناب نمایید.
- ویتامین ها را در شب مصرف کنید: اگر استعداد خون دماغ شدن دارید، به قدر کافی ویتامین C بخورید، ویتامین C از رگها حفاظت می‌کند و ویتامین K ضرورتا خونریزی را کنترل می‌نماید. مصرف 60 میلی گرم ویتامین C در روز و 80 میکروگرم ویتامین K برای جلوگیری از خون دماغ شدن تجویز شده است. برای این که از ویتامینها و مکملهای غذایی که دارای ویتامین و مواد معدنی هستند بهترین بهره را ببرید آنها را در شب به مصرف برسانید. اگر آنها را در صبح بخورید فقط به مدت 7 دقیقه در خون شما باقی می‌مانند. کار کلیه‌ها در زمانی که دراز کشیده و خوابیده‌اید کند می‌گردد و ویتامینها به مدت بیشتری در بدن باقی مانده و جذب می‌گردند.
- نگذارید کودک اقلاً 3 ساعت بعد از خون دماغ ، بینی خود را دستکاری کند. زیرا امکان شروع مجدد خونریزی هست.
مباحث مرتبط با عنوان
