خونریزی داخل جمجمه که در اصطلاح ، خونریزی مغزی گفته میشود، بر اساس محل آن به انواع داخل مغزی ، سابآراکنوئید یا زیر عنکبوتیه ، ساب دورال و اپیدورال تقسیم میشوند. خونریزی ساب دورال و اپیدورال اغلب بدنبال ضربه سر ، خونریزی سابآراکنوئید یا زیر عنکبوتیه بدنبال پارگی خودبخودی یک آنوریسم (قسمت ضعیف شده یک رگ) یا بدشکلی شریانی ـ وریدی و بالاخره خونریزی داخل مغزی بیشتر در زمینه فشار خون بالا و درصد اندکی بدنبال ضربه ایجاد میشود. |
مقدمه
سطح خارجی مغز و نخاع بوسیله پردههایی به نام مننژ پوشیده شده است که از داخل به خارج عبارتند از:
1-نرمشامه: پرده بسیار ظریفی است که بلافاصله بر روی
دستگاه اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) قرارگرفته است.
2- عنکبوتیه یا آراکنوئید: پرده ظریفی است که در داخل سختشامه قرارگرفته و از نرمشامه بوسیله فضای زیر عنکبوتیه (سابآراکنوئید) جدا میباشد که داخل این فضا
مایع مغزی_نخاعی وجود دارد.
3-سختشامه یا دورا dura: پرده ضخیمی است که در خارج عنکبوتیه و داخل استخوان جمجمه قرار دارد و به داخل استخوان متصل میشود. بالای این لایه را اپیدورال و زیر آن را سابدورال میگویند.
بر اساس وجود خونریزی در هر یک از این فضاها خونریزی مغزی نام خاصی پیدا میکند.
خونریزی داخل مغزی
خونریزی داخل مغزی یعنی خونریزی در داخل بافت مغز رخ داده و بطور عمده با ایجاد فشار روی بافت اطراف سبب بروز علائم میشود. خونریزی داخل مغزی اکثرا سردردهای شدید کاهش سطح هوشیاری و نیز علائم فلج عصبی (مانند فلج یک سمت بدن و یا علامتهای عصبی دیگر) ایجاد میکند.
علل خونریزی داخل مغزی
فشار خون بالا شایعترین علت زمینهای آن است.البته خونریزی داخل مغزی همچنین میتواند به علت
ضربه سر ، بدشکلی رگها ، سوء مصرف آمفتامین یا کوکائین (مواد مخدر) که ناشی از افزایش حاد فشار خون یا بر اثر التهاب رگها است. ، اختلالات انعقادی یا مصرف داروهای ضد انعقاد (افزایش دوز دارو) مثل
هپارین یا
وارفارین اتفاق بیافتد.
خونریزی ساب آراکنوئید یا زیر عنکبوتیه
خونریزی زیر عنکبوتیه عبارت است از خونریزی ناگهانی در فضای زیر عنکبوتیه که مشخصا با
سردرد تظاهر میکند تا علائم فلج عصبی. این فضا به طور طبیعی با مایع مغزی ـ نخاعی پر میشود. این بیماری میتواند تمامی سنین را مبتلا کند ولی در بزرگسالان 50-25 ساله شایعتر است. این بیماری اغلب با سردرد شدید و حاد و ناگهانی غیر معمول تظاهر پیدا میکند که غالباً با از دست رفتن هوشیاری دنبال میشود. خوابآلودگی، گیجی،
تشنج یا
اغما ، سفتی گردن همراه با درد در هنگام حرکت و استفراغ از علایم شایع دیگر آن است.
علل
خونریزی زیر عنکبوتیه بدون ارتباط با ضربه سر عموما ناشی از پارگی آنوریسم سرخرگی مغز (قسمت ضعیف شده یک شریان) یا یک بدشکلی شریانی_وریدی است. از علل نادر آن خونریزی داخل مغزی میباشد که به این فضا راه یافته است.اغلب این آنوریسمها مادرزادی هستند که از هنگام تولد وجود داشته است که گاهی با بیماری چند کیستی کلیه همراه است. عفونتهای بدن مانند آندوکاردیت عفونی نیز گاهی موجب آنوریسم میشوند.
تشخیص
سیتیاسکن معمولا وقوع خونریزی را ثابت میکند. در صورت تشخیص با آن آزمایش مغزی-نخاعی (وجود خون) کمک میکند. گاهی
MRI هم کمک میکند.
عواقب بیماری
میزان مرگ و میر ناشی از خونریزی زیر عنکبوتیه بالاست. تشخیص و درمان زودهنگام میتواند بر عواقب تأثیر بگذارد. ممکن است در بعضی موارد فلج نسبی، ضعف یا کرختی و مشکلات گفتاری و بینایی باقی بماند. ناحیه آسیب دیده مغز نمیتواند بهبود یابد. البته غالباً نواحی آسیب ندیده
مغز میتوانند کارکرد از دست رفته را یاد بگیرند. این امر معمولاً مستلزم نوتوانی شامل
فیزیوتراپی،
کار درمانی یا
گفتار درمانی است.
درمان
- درمان با هدف پیشگیری از عوارض ، مسلتزم بستری شدن در بیمارستان است.
- جراحی برای توقف خونریزی و برداشتن خون لخته شده
- داروهایی که تورم و فشار مغز را کاهش دهند و در صورت نیاز سایر علایم را کنترل کنند.
خونریزی سابدورال (زیر سختشامه) و اپیدورال (بالای سختشامه)
خونریزی سابدورال (زیر سختشامه) و اپیدورال (بالای سختشامه) با ایجاد یک توده (هماتوم) بافت مغز زیر خود را تحت فشار قرار میدهد. منشاء این خونریزیها اغلب ضربه سر میباشد و معمولا با سردرد یا کاهش سطح هوشیاری و خوابآلودگی بروز میکنند.
خونریزی اپیدورال (بالای سختشامه)
بطور کلاسیک ، هماتوم اپیدورال بدنبال ضربهای روی میدهد که منجر به
شکستگی جمجمه و دوره کوتاهی از عدم هوشیاری باشد. در هماتوم اپیدورال بیمار بعد از ضربه دچار بیهوشی موقت میشود و بعد ممکن است در فاصلهای هیچ علامتی نداشته باشد به همین سبب لازم است در هر بیماری که بدنبال ضربه به سر دورهای از بیهوشی داشته است، سیتیاسکن انجام شود. و در صورت وجود بیماری جراحی و تخلیه اورژانسی و سریع ضرورت مییابد.
خونریزی سابدورال (زیر سختشامه)
خونریزی و هماتوم سابدورال (زیر سختشامه) عبارت است از خونریزی که باعث تجمع خون و لخته (هماتوم) در زیر خارجیترین غشا از سه غشای پوشاننده مغز میگردد. دو نوع هماتوم زیرسختشامه وجود دارد. هماتوم حاد زیرسختشامه در فاصله کمی پس از آسیب شدید به سر ایجاد میگردد. هماتوم مزمن زیرسخت شامه، عارضه ایست که ممکن است هفتهها تا ماهها پس از آسیب به سر ایجاد شود. آسیب ممکن است چنان ضعیف بوده باشد که بیمار آن را به خاطر نیاورد.
علایم شایع
- سردردهای راجعه که هر روز بدتر میشوند.
- خوابآلودگی، گیجی، تغییرات ذهنی یا منگی متغیر
- ضعف یا کرختی یک طرف بدن
- اختلالات بینایی
- استفراغ بدون تهوع
- مردمکهایی به اندازه متفاوت (گاهی اوقات)
- نوع مزمن بیشتر در شیرخواران و سالمندان شایعتر است و بیماری معمولا با تغییر در قوای ذهنی و فراموشی با یا بدون علائم فلج عصبی (فلج یک سمت بدن یا اختلال تکلم) تظاهر میکند.
میزان بهبود به سلامت عمومی ، سن ، شدت آسیب ، سرعت درمان و وسعت خونریزی یا لخته بستگی دارد. پس از برداشتن لخته، بافت مغز که تحت فشار قرار گرفته است، معمولاً به آهستگی گسترش مییابد تا به فضای اولیه خود برگردد. از عوارض احتمالی آن مرگ یا آسیب مغزی پایدار شامل فلج نسبی یا کامل، تغییرات رفتاری و شخصیتی و مشکلات گفتاری است.
تشخیص
سیتیاسکن بهترین روش برای مشاهده خونریزی و هماتوم است.
ام آر آی هم میتواند خونریزی و زمان دقیق آنرا (کی اتفاق افتاده؟) را نشان دهد.
درمان
تخلیه و برداشتن لخته از طریق جراحی راه درمان قطعی آن است. بعد از بهبود وضعیت حاد بیمار در صورتی که تکلم یا کنترل عضلات دچار آسیب شده باشد، بیماران ممکن است به
فیزیوتراپی یا
گفتار درمانی نیاز پیدا کنند.
بیشتر بیماران غالباً در طور مرحله حاد به تغذیه داخل وریدی یا به تغذیه با لوله معدهای نیاز خواهند داشت و سپس میتوانند در حد تحمل از غذای معمولی استفاده کنند.
پیشگیری
- پس از استفاده از داروهای روانگردان و خوابآور، رانندگی نکنید.
- از سر در مقابل صدمات محافظت کنید. در اتومبیل از کمربند، در ورزشهای تماسی از محافظ سر و در هنگام دوچرخهسواری از کلاه ایمنی استفاده کنید.
- اگر دچار آسیب سر شده باشید (هرچند خفیف به نظر برسد) و هر یک از علایم خونریزی زیر سخت شامه ایجاد شود. باید به پزشک مراجعه نمود. چون یک اورژانس است!
مباحث مرتبط با عنوان