||همان طور که از اسم شاره برمیآید، به هر مادهای که جریان داشته باشد و بتواند شارش کند،
شاره میگویند. بنابراین ،
مایعات و
گازها جزئی از شارهها محسوب میشوند، ولی برخی از اشکال جامد ماده نیز به علت جریان آرام ذراتشان در این ردهبندی قرار میگیرند.
شارش پایا – ناپایا
شارش ممکن است پایا یا ناپایا باشد. هر گاه
سرعت شاره (v) در هر نقطه مفروض نسبت به زمان ثابت باشد، حرکت شاره را پایا مینامند، یعنی در یک
جریان پایای شاره ، سرعت همه ذراتی که از نقطه معینی میگذرند، همواره یکسان است. یک ذره ممکن است در یک نقطه دیگر سرعت متفاوتی داشته باشد، ولی ذره دیگری که از این نقطه دوم میگذرد، به هنگام گذشتن از کنار ذره اول درست مانند همین ذره رفتار خواهد کرد. چنین وضعی در جریانهایی برقرار است که سرعتشان کم باشد.
مثلا در نهری که به آرامی جریان دارد. در جریان ناپایدار (مانند جریان مربوط به
اشترک کشندی) سرعتها تابعی از زمان هستند. در یک جریان متلاطم (مانند شارش در شیب تند
رودخانه یا در یک
آبشار) سرعتها بطور نامنظم از نقطهای به نقطه دیگر و همچنین از لحظهای به لحظه دیگر تغییر میکنند.
شارش تاودار – بیتاو
شارش شاره میتواند تاودار (چرخشی) یا بیتاو (بدون چرخش) باشد. اگر عنصر شاره در هیچ نقطهای دارای
سرعت زاویهای خالصی به دور آن نقطه نباشد، شارش شاره بیتاو است (
جریان چرخشی شاره). چرخ پرهدار کوچکی را که در شاره متحرکی غوطهور است، در نظر میگیریم. اگر چرخ بدون چرخیدن حرکت کند، حرکت شاره بیتاو و در غیر اینصورت تاودار خواهد بود. حرکت گرد شار (مانند
حرکت گردابی شاره) نیز یک شارش تاودار است.
شارش تراکم پذیر – تراکم ناپذیر
شارش شاره میتواند تراکم پذیر یا تراکم ناپذیر باشد. معمولا میتوان فرض کرد که مایعات بطور تراکم ناپذیر جریان مییابند. حتی در یک گاز بسیار تراکم پذیر گاهی ممکن است،
چگالی تغییرات مهمی نداشته باشد. در اینصورت ، جریان گاز عملا تراکم ناپذیر است. در پرواز
هواپیما با سرعتهای خیلی کمتر از
سرعت صوت در هوا (که در
آئرودینامیک زیرصوتی بررسی میشود) حرکت هوا نسبت به بالها نمونهای از جریان تقریبا تراکم ناپذیر است (
شاره تراکمپذیر یا تراکمناپذیر). در چنین مواردی چگالی ρ ثابت و مستقل از x ، y ، z و t است و بدین جهت بررسی ریاضی جریان شاره بسیار ساده خواهد شد.
شارش وشکسان ناوشکسان
شارش شاره میتواند وشکسان (چسبنده) یا ناوشکسان (غیرچسبنده) باشد
شاره چسبان یا غیرچسبان. وشکسانی در حرکت شارهها ، مانسته
اصطکاک در حرکت جامدات است. در موارد زیادی مانند مسائل مربوط به
روغنکاری ، وشکسانی اهمیت بسیار دارد، ولی گاهی هم قابل چشم پوشی است. وشکسانی بین لایههایی از شاره که
حرکت نسبی دارند، نیروهای مماسی قابل چشم پوشی بوجود میآورد و باعث اتلاف
انرژی مکانیکی میشود.
پایستگی اندازه حرکت در مکانیک شارهها
در مکانیک ذرهای نیوتنی ، استنتاج
قوانین بقای اندازه حرکت خطی و
اندازه حرکت زاویهای با کاربرد صریح
قانون سوم نیوتن انجام میشود. در یک سیستم مکانیکی نیروها و
گشتاورهای درونی ، یکدیگر را بر طبق این قانون ، خنثی میکنند و تنها نیروها و گشتاورهای خارجی در اندازه حرکتها دخالت دارند. در مورد یک
شاره ، این نیروهای درونی به وسیله فشار درون شاره مشخص میشوند، اما خود مفهوم
فشار هم قانون سوم نیوتن را بطور ضمنی دربردارد.
نیروی حاصل از فشاری که در جهت معینی بر یک عنصر سطح وارد میشود، مساوی و مخالف با نیرویی است که از جهت مقابل بر همان عنصر سطح اثر میکند. به علاوه ، هر یک از این دو نیرو به یک جا ، یعنی به عنصر سطح وارد میشوند. هر دو نیرو باید دارای خط اثر یکسان باشند. بنابراین در معادلات مربوط به آهنگ زمانی تغییر
اندازه حرکت خطی یا
اندازه حرکت زاویهای شاره ، فشارهای درونی یکدیگر را خنثی خواهند کرد.
میدانهای شارشی
به هر نقطهای از میدان ، میتوان برداری مانند g نسبت داد، که عبارت است از
نیروی گرانشی به ازای واحد جرم در آن نقطه. یا به طریق دیگر ، به هر نقطه از فضا میتوان یک
کمیت نردهای به نام
پتانسیل گرانشی V نسبت داد. بنابراین ، میتوان سطحی به نام
سطح هم پتانسیل رسم کرد، که از تمام نقاطی که دارای پتانسیل یکسان هستند، بگذرد. تعدادی از این سطحها را رسم میکنیم، بطوری که پتانسیل هر سطح به اندازه مقدار ثابتی با پتانسیل سطح بعدی تفاوت داشته باشد. در نتیجه ، نیروی گرانشی در هر نقطه در راستای خطی است که آن نقطه میگذرد و بر این سطوح عمود است. این نیرو (همانطور که از فاصله بین سطوح هم پتانسیل و جمعیت آنها برمیآید) از آهنگ تغییر پتانسیل نسبت به فاصله در این راستا تعیین میشود.
به همین ترتیب ، در
دینامیک شارهها میتوانیم اوضاع و احوال فیزیکی موجود در داخل یک شاره در حال حرکت را ، به کمک یک میدان شارشی خلاصه کنیم. میدان شارشی یک
میدان برداری است. به هر نقطه از فضا یک
کمیت برداری به نام
سرعت شارش (v) در آن نقطه نسبت میدهیم. در شارش پایا میدان حاصل مانا است. اگر شارش بیتاو و پایا باشد، آن را
شارش پتانسیلی مینامیم.
مباحث مرتبط با عنوان