حمص یکی از مشهورترین شهرهای
سوریه است که در غرب این کشور جای دارد. فاصله آن در
دمشق 150 کیلومتر است. ارتفاع آن از سطح دریا 494 متر بود و در میان یک دشت بسیار وسیع و حاصلخیز قرار گرفته است.
حمص یکی از شهرهای بسیار قدیمی منطقه شام است و گویند شخصی به نام حمص بن مهر بن جان آنرا بنا کرده است. گروهی نیز ساخت آنرا به عمالقه نسبت می دهد.
بعد از اسکندر، شهر حمص در زمان حکام مقدونی آبادانی فراوان یافت در ترقیات زیاد نائل گردید. پس از تقسیم روم، حمص تحت سلطه امپراطوری روم شرقی در آمد.
در زمان خلافت
عمر بن خطاب، فتوحات در شام ادامه یافت. پس از فتح دمشق، این شهر در معرض حمله مسلمانان قرار گرفت. مردم آن که شاهد گریز
هرقل امپراطور روم از شهرشان بودند و از پیروزیهای مکرر مسلمانان و بردباری آنها آگاهی داشتند، پس از نبرد مختصری در خارج شهر به درون شهر پناه آوردند و از مسلمانان امان خواستند. در صلحی که منعقد شد، افزون بر تأمین جانی و مالی قرار شد که دیوار شهر و نیز کلیساها سالم بماند.
پس از آن
عبادة بن صامت حاکم شهر گردید. پس از مدتی
جنگ یرموک برای مسلمانان پیش آمد و چون احتمال دادند که نتوانند از آن جان سالم بدر ببرند، خواستند خراجی را که برای یکسال از مردم این شهر گرفته بودند، به آنها بازگرداندند، به این دلیل که این پول را برای تأمین امنیت آنها از آنان گرفته اند و اکنون که قرار نیست بمانند، باید پول را پس بدهند.
اما مردم حمص گفتند: ولایت و عدالت شما برای ما، دوست داشتنی تر از ظلمی است که در آن به سر می بریم. ما در کنار عامل شما از شهر دفاع خواهیم کرد.
بعدها این شهر تحت سلطه
معاویه در آمد و مردم آن از هوادران اصلی او گردیدند.
در قرون اولیه اسلامی این شهر به شکوه دوران گذشته خویش بازگشت و بسیاری از مشاهیر مسلمان از آن برخاستند، اما طی جنگهای صلیبی، حمص صدمه بسیار دید و به ویرانه ای مبدل گردید. مدتی نیز در تصرف صلیبیون بود تا آنکه دوباره باز پس گرفته شد.
مرقد برخی از مشهوران سالهای اولیه هجرت در این شهر قرار دارد که بعضی می گویند: قبر
خالد بن ولید نیز در میان آنهاست.
منابع:
تاریخ خلفا ص 74 و 110 / لغت نامه دهخدا