نگاه اجمالی
اگر
آسمان صاف و بی ابر باشد، با
غروب خورشید و آغاز شب نور ضعیف ستارگان را به تدریج می‌توان مشاهده کرد. با فرا رسیدن شب ، رژه ستارگان شروع می شود. همانطور که خورشید از مشرق طلوع و در مغرب غروب می‌کند، به نظر می‌رسد که تک تک
ستارگان نیز در نتیجه دوران زمین ، طلوع و غروب می‌کنند. هنگامی که عده‌ای از ستارگان در افق مغرب ناپدید می‌شوند، ستارگان جدیدی از مشرق سر بر می‌آورند. منظره آسمان در پگاه بطور قابل ملاحظه‌ای با آنچه در آغاز شب می‌بینیم، متفاوت است.
ستاره قطبی
ساکنان نیمکره شمالی از دیرباز ستاره‌ای را می‌شناسند که تشخیص حرکت آن بسیار دشوار است. این
ستاره جدی تقریبا در راستای قطب شمال زمین واقع است. امتداد محور چرخش زمین را به طرف قطب شمال آسمان ، بسیار نزدیک است. درست در راستای مقابل این نقطه ، قطب جنوب آسمان ستاره درخشانی واقع شده است. راستای محور چرخش زمین همواره ثابت نیست، بلکه مانند راستای محور یک فرفره ، به آرامی تغییر می‌کند و بنابراین مکان ستاره قطبی نیز در آسمان تغییر می‌کند. 13000 سال بعد راستای محور زمین در تمامی آسمان از
ستاره نسر واقع می‌گذرد. 26000 سال بعد باز هم راستای محور زمین از ستاره جدی می‌گذرد.
ستارگان دور قطب
عده‌ای از ستارگان نزدیک به قطب آسمان ، هیچگاه طلوع و غروب نمی‌کنند، بلکه همواره در بالای افق دیده می‌شوند. اینها را
ستارگان دور قطبی می‌نامند. با چرخش زمین به دور محور خود ، ستارگان دایره‌هایی به مرکز قطبهای آسمان رسم می‌کنند. یکی از راههای جالب توجه برای نشان دادن این دایره‌ها ،
عکسبرداری با زمان نوردهی بیشتر است. اگر
دوربین عکاسی را متوجه آسمان کنیم و دهانه نورگیر آن را مدت زمان بیشتری باز نگه داریم، مسیر دایره شکل ستارگان را برعکس خواهیم دید.
مسیر حرکت ستارگان قطبی
عده ستارگان دور قطبی در هر حال ، به عرض جغرافیایی بستگی دارد. از آنجا که ستاره قطبی همواره در بالای قطب شمال زمین است، ناظر ساکن قطب ، همواره این ستاره را در بالای سر خود خواهد دید. در نظر او همه ستارگان در مسیرهای دایره‌ای به دور ستاره قطبی می‌گردند و هیچ یک طلوع و غروب ندارند! برعکس ، ناظری که در استوا است، ستاره قطبی را در افق شمالی خود می‌بیند. در نظر او هیچ ستاره‌ای دور قطبی نیست و همه آنها طلوع و غروب می‌کنند. اگر این ناظر به طرف شمال حرکت کند، هر چه از استوا دورتر شود، ستاره قطبی را از افق بالاتر خواهد دید.
تعیین زمان و مکان ستارگان
همانطور که از مکان خورشید ، می‌توان در تشخیص اوقات روز استفاده کرد، ستارگان را نیز می‌توان همانند یک ساعت ، در تعیین اوقات شب بکار برد. مثلا می‌توان از گروه ستارگان مشهور به
دب اکبر (خرس بزرگ) که در آسیای شمالی ، شمال اروپا و ایالتهای متحد آمریکا جزو ستارگان دور قطبی هستند، استفاده کرد. در گروه ستارگان دب اکبر دو ستاره وجود دارد که اگر خطی از آنها بگذرانیم و آن را امتداد دهیم، به ستاره قطبی خواهیم رسید. این خط همانند عقربه ساعت شمار ساعت غول پیکر آسمانی ماست. دب اکبر در یک شبانه روز یعنی در 24 ساعت ، یکبار ستاره قطبی را دور می‌زند. پس ، از وضعیت این خط می‌توانیم اوقات شب را نیز بدست آوریم.
ستاره دنباله‌دار
وقتی که برای اولین بار ، ستاره دنباله دار در
تلسکوپ دیده شد، اساسا یک نقطه کوچک مه آلود به نظر می‌رسید. سر روشن
ستاره دنباله دار گیسو نامیده می‌شود. برخی اوقات گیسو ، یک نقطه کوچک و ستاره مانند است که هسته نامیده می‌شود. هسته‌های ستاره‌های دنباله‌دار خیلی کوچک هستند. همچنان که ستاره دنباله‌دار به طرف نزدیکترین نقطه به خورشید در مسیرش پیش می‌رود، روشنتر شده و یک دنباله از آن می‌روید. دنباله یک ستاره دنباله‌دار ممکن است میلیونها کیلومتر امتداد یابد و همیشه از خورشید دور می‌شود.
همانطور که ستاره دنباله‌دار خورشید را دور می‌زند، هسته نیمه جامد غالبا می‌تواند دمای خورشید را تحمل نماید.
ستاره دنباله‌دار ایکیاسکی ستاره دنباله دار بزرگ و ... . خورشید در سال 1965 میلادی ، از درون 470000 کیلومتری سطح خورشید عبور کرد و از بین نرفت. سایر ستاره‌های دنباله‌دار که از نزدیکی خورشید عبور می‌کنند، چندان خوش شانس نیستند.
ستاره دنباله‌دار وست (Comet west) در سال 1976 میلادی پس از عبور از نزدیکترین نقطه مسیرش تا خورشید حداقل به چهار قسمت تجزیه شد.
ستارگان دوتایی
خورشید ما یک ستاره تنهاست و با نزدیکترین همسایه خود ، چهار سال نوری فاصله دارد. ولی بسیاری از ستارگان واقعا دوتایی هستند. کشش گرانشی خورشید سبب
حرکت سیاره‌ها در مدارهای خود می‌شود. در یک
ستاره دوتایی ، هر عنصر به دور نقطه تعادل میان دو ستاره ، گردش می‌کند. اعضای دو تاییهای نزدیک به هم ، ممکن است فقط در یک یا دو روز دور کامل بزنند. این کار در دوتاییهای دور از هم ، صد سال یا بیشتر طول می‌کشد. برخی از ستاره‌های دوتایی به راحتی با
تلسکوپ قابل تشخیص هستند. با مشاهده اعضای آنها ، بعد از مدتی به نظر می‌رسد که یکی به دور دیگری حرکت کرده است. حتی بزرگترین تلسکوپها نیز نمی‌توانند زوجهای نزدیک را به دو تصویر ستاره‌ای تجزیه کنند. ولی اخترشناسان با مطالعه
طیف ستارگان می‌توانند زوجهای بسیار نزدیک به هم را پیدا کنند. با گردش ستارگان در مدارهای خود تغییرات منظمی در طیف آنها دیده می شود. با مطالعه این طیف می‌توان به چگونگی تک تک ستارگان پی برد.
مباحث مرتبط با عنوان
