– 3-27- جهتگیری و واکنشپذیری
در ضمن مطالعة
شیمی آلی با مسأله جهتگیری و واکنشپذیری به طریق زیر مواجه میشویم. هر دو مسأله متضمن مقایسه سرعت واکنشهای نزدیک به هم است| در مورد جهتگیری، مقایسه سرعت واکنشها در مواضع گوناگون یک ترکیب، و در مورد واکنشپذیری، مقایسه سرعت واکنشها با ترکیبات مختلف مد نظر است. برای چنین واکنشهایی که
عکس پیدا نشد
بسیار به هم نزدیکند، تغییرات سرعت بیشتر به واسطه اختلاف در E
act است؛ طبق تعریف،E
act اختلاف در محتوای انرژی، بین واکنش دهندهها و حالت گذرا است.
برای حالت گذرا محتملترین ساختمان را بررسی میکنیم، سپس میبینیم چه جنبه هایی از ساختمان، پایداری آن را تحت تاثیر قرار میدهند. بدون این که در همین حال همان مقدار اثر را بر روی پایداری واکنش دهندهها داشته باشند؛ یعنی، عواملی را جستجو میکنیم که اختلاف انرژی بین واکنش دهندهها و حالت گذرا را افزایش یا کاهش میدهند. هنگامی که روشن شد چه جنبههایی از ساختمان E
act را تحت تاثیر قرار میدهند، حالت گذرا را برای واکنشهایی که میخواهیم سرعت آن را با یکدیگر مقایسه کنیم، میسنجیم. هر چه حالت گذرا پایدارتر باشد واکنش سریعتر انجام میشود.
در بسیاری از واکنشها، اگر نه در همة آنها، که مانند مورد اخیر یک رادیکال آزاد تشکیل میشود، حالت گذرا با واکنشدهندهها اختلاف داشته و قسمت عمده این اختلاف به خاطر شباهت زیاد حالت گذرا به محصول است. پس منطقی است، عاملی که دارای بیشترین اثر روی E
act است باید خصلت رادیکالی حالت گذرا باشد. بنابراین درمییابیم که هر چه رادیکال پایدارتر باشد حالت گذرایی که منجر به تشکیل آن میشود پایدارتر بوده و رادیکال سریعتر تشکیل میشود.