بیماری تیزر (Tyzzer Disease) که عامل آن باکتری
باسیلوس پیلیفورمیس است در سال 1917 بوسیله تیزر از کبد موشهای آزمایشگاه که به بیماری حاد و کشنده مبتلا بودند جدا شد. از آن پس بیماری در تعدادی از کشورها در حیوانات آزمایشگاهی و سایر جوندگان و همچنین در کره اسبها،
توله سگها،
گربهها،
روباه،
پاندا و
میمون تشخیص داده شده است.
خصوصیات و مورفولوژی باکتری:
این
باکتری به شکل میلهای بوده و تنها باکتری گرم منفی و داخل سلولی است که تا کنون شناخته شده و به این دلیل قرار گرفتن آن در جنس باسیلوس غیرمنطقی میباشد. باکتری به صورت دسته دسته در درون
سیتوپلاسم سلولهای کبدی و یا سلولهای پوششی روده جای گرفته است. هاگ آن در نزدیک انتهای باکتری ایجاد میشود اما در مقاطع بافتهای آلوده به راحتی دیده نمیشود. متحرک است و این ویژگی را به دلیل داشتن تاژکهای فراوان جانبی کسب کرده است. در رنگآمیزی با روش
گیمسا به رنگ آبی متمایل به گلی دیده میشود.همچنین این باکتری را میتوان با روش نقره اندود کردن مشاهده کرد.
کشت و خواص بیوشیمیایی:
باسیلوس پیلیفورمیس انگل اجباری درون سلولی است و نمیتوان آنرا در محیطهای غذایی بدون
یاخته کشت کرد. باکتری بخوبی در کشت سلولهای پوششی
جنین مرغ رشد میکند. همچنین در
کشت سلولی کبد موش پس از رشد باعث مرگ سلول ( CPE ) می شود و پس از 72 ساعت تعداد باکتریها به حداکثر خود میرسد. با توجه به اینکه باکتری فقط در درون سلول رشد میکند، بررسی خواص بیولوژیکی و همچنین طبقهبندی آن به راحتی امکان پذیر نمیباشد.
هاگ باکتری در برابر گرما نسبتا مقاوم است ولی محلول 0.3%
هیپوکلریت سدیم آنرا غیر فعال میسازد.
انتقال بیماری:
طرز انتقال بیماری به درستی بررسی نشده است. واگیری در بین
جوندگان آزمایشگاه اغلب پس از استرس ایجاد میشود. در آزمایشگاه نیز برای یافتن ناقلین
میکروب معمولا از تزریق
کورتیزون استفاده میکنند و به این وسیله میتوان آثار بیماری تجربی را شدیدتر کرد. در شرایط طبیعی تعدادی از جوندگان به ظاهر سالم ناقل این باکتری میباشند و به وسیله ترشحات مختلف دفع میکنند. حیوانات حساس ممکن است در اثر بلع
هاگ میکروب به بیماری مبتلا شوند.
علائم بیماری:
بیماری در
کره اسب ها در سنین 3 تا 5 هفتگی بروز میکند و ایجاد تب ناگهانی و شدید (40 تا 41 درجه) اغماء و مرگ ظرف مدت چند ساعت از مشخصات آن است. در بعضی کره اسبها
یرقان و
اسهال بروز میکند. در آزمایش خون، لوکوپنی شدید وجود داشته و تعداد
گلبولهای سفید از 2000 تا 4000 در هر میلیلیتر مکعب تجاوز نمیکند. میزان آنزیمهای
گلوتامیک اکسالواستیک ترانسفراز سرم (SGOT) و گلوتامیک پیرویک ترانسفراز سرم (SGPT) و
سوربیتول دهیدروژناز سرم افزایش مییابد. علائم در سایر حیوانات به نشانیهای گفته شده شباهت دارد.
در کالبدگشایی
کبد بطور محسوسی بزرگ شده و دارای کانونهای متعدد و ریز است. آثار یرقان دیده میشود.
تشخیص:
بیماری تیزر را فقط با مشاهده عامل بیماری در گسترش و یا مقاطع بافتهای کبد آسیب دیده و یا
روده میتوان تشخیص داد. بهتر است گسترش را بوسیله رنگ گیمسا رنگآمیزی کرد و یا به روش
پادتن فلورسنت ماهیت بیماری را تشحیص داد.
این باکتری نسبت به
آمپیسیلین،
تتراسیکلینها و
اریترومایسین حساس است.