مشخصات
گیاهان
تیره زرشک (Berbridaceae) بیشتر در مناطق معتدل نیمکره شمالی انتشار دارند و از نظر شکل بسیار متفاوت‌اند. برخی علفی ، عده‌ای درختچه‌ای و پاره‌ای پیچان هستند. برگها متناوب و غالبا گوشوارک دارند. گلها منفرد (در جنس پودوفیلوم) یا مجتمع به صورت خوشه‌های نسبتا متراکم (مانند زرشک هستند. گلپوش شامل دو چرخه سه پر (پودوفیلوم) یا چرخه‌های متعدد (زرشک و اپی‌مدیوم) است.
گلبرگها شکلهای متفاوت دارند و جز دوپودوفیلوم ، شامل نوشتجای هستند. نافه معمولا شامل دو چرخه پرچمی است. در برخی از جنسها ، نظیر زرشک ، بوسیله منافذ درپوش‌دار و پودوفیلوم توسط خط درز یا شکاف طولی باز می‌شوند. تخمدان یک برچه‌ای و شامل تخمکهای فراوان است. میوه در برخی از جنسها ، مانند زرشک و پودوفیلوم ، سته مانند و در اپی‌مدیوم خشک و دانه‌ها آلبومن‌دارند.
کاربرد گیاهان تیره زرشک
عده‌ای از گیاهان تیره زرشک حاوی آلکالوئیدی از نوع
بربرین هستند که ماده‌ای زرد رنگ است. ریزوم پودوفیلوم پلتالتوم ، که در آمریکای شمالی می‌روید ، به عنوان مسهل بکار می‌رود. میوه زرشک (بربریس) ، که به صورت سته و ترش مزه است ، مصرف خوراکی دارد. ماهونیا درختچه‌ای است که غالبا به عنوان گیاه زینتی در حاشیه پارکها و خیابانها کاشته می‌شود.
شرح جنسهای تیره زرشک در ایران
جنس زرشک (بربریس)
این جنس در ایران دارای 4 گونه است که تقریبا در بیشتر نقاط بویژه در نواحی شمالی انتشار دارند. ارتفاع این درختچه 1 تا 2.5 متر ، تیغ دار (دارای تیغ یا خار 2 تا 3 شاخه ای) گلهای آن زرد رنگ ، مجتمع در
گل آذین متراکم ، میوه سته سرخ رنگی است که پس از خشک شدن سیاه رنگ می‌شود و محتوی 2 تا 3 دانه است. گونه معروف آن زرشک معمولی (بربریس ولگاریس) است.
جنس اپی‌مدیوم
این جنس دارای یک گونه به نام
اپی‌مدیوم پنتاتوم است که در کف جنگلهای شمال می‌روید. گیاهی است با گلهای زرد ، دارای 4 کاسبرگ و با 2 برگک و چهار گلبرگ زرد رنگ. برگهای آن معمولا سه بخشی و یا دوبار سه بخشی ، دارای میوه‌ای از نوع کپسول به شکل خورجینک و ریشه‌ای غیر غده‌ای است.
جنس بونگاردیا
این جنس نیز فقط یک گونه به نام
بونگاردیا یا کریزوگونوم دارد که در غالب نقاط می‌روید. ریشه این گیاه به شکل غده‌ای متورم و کروی است. گلها زرد رنگ ، کاسه فقط برگک ، میوه دارای شای متورم به رنگ سرخ- نارنجی است که هنگام رسیدن بطور نامنظم پاره می‌شود. همه برگها پایه‌ای و بن‌رست هستند.
جنس لئونتیس
این جنس دارای ساقه برگ‌دار و گلهایی به رنگ زرد ، مجتمع در گل آذینهای متراکم از نوع خوشه‌ای مرکب است و سته گونه دارد. کاسه گل فاقد برگک ، گلبرگها در پایین شامل زواید فلسی ، میوه کپسول ، متورم و شامل 2 تا 4 دانه است.
مباحث مرتبط با عنوان
