شواهد بسیاری در جهان وجود دارد که نشان میدهد که جهان از آغاز تا کنون در حال گسترش و انبساط بوده است. این انبساط تا کی ادامه خواهد داشت معلوم نیست، ولی در طی آن جهان رو به تکامل گذاشته و اجرام مختلف آسمانی شکل گرفتهاند. |
|
نگاه اجمالی
جهان پیرامون ما چنان پهناور است که ابعاد آن در اندیشه بشر نمیگنجد. به هر سو که
تلسکوپها را متوجه میکنیم، دسته دسته
کهکشان میبینیم و
علائم رادیویی دور دستترین
کویزارها را میشنویم. شکوه کیهان ما را در شگفت فرو میبرد و از خود میپرسیم که اینها چگونه ، کی و کجا پدید آمدهاند؟
اولین مرحله پیدایش جهان
نخستین مرحله پیدایش جهان
انفجاری بزرگ بوده که کهکشانها را همچون ترکشهایی پرتاب کرده است. در این حالت ، دما و چگالی به طرز باورنکردنی زیاد بوده است، بطوری که هنوز هم اثرات آن در جهان باقی است، اخترشناسان رادیویی دریافتهاند که
امواج رادیویی ضعیفی در سرتاسر جهان پراکنده است. اینها در واقع پژواک میرای امواج رادیویی انفجار بزرگ هستند. به این طریق معلوم شده است که فضا کاملا سرد نیست، بلکه در اثر گرمای حاصل از انفجار بزرگ دمای کنونی جهان حدود 3 کلوین بیشتر از صفر مطلق ، پائینترین دمای ممکن است.
نظریه انفجار بزرگ
بنا به این نظریه همه ماده و انرژی که در حال حاضر در جهان وجود دارد، زمانی در گوی کوچک ، بینهایت سوزان ولی بیاندازه چگال متمرکز بوده است. این آتشگوی کوچک بیشتر متشکل از
هیدروژن و اندکی
هلیوم بود. در حدود 10 الی 15 میلیارد سال پیش این آتشگوی منفجر شد (انفجار بزرگ) و طوفانهایی از گاز عمدتا متشکل از
پروتونها ،
نوترونها ،
الکترونها و مقداری
ذره آلفا که در اقیانوس وسیعی از آتش غوطهور بودند، به فضا فرستاد. با مشاهده
تغییر مکان سرخ ، انبساط آن هنور هم ادامه دارد (
انبساط جهان). با گذشت زمان تراکم ماده در بسیاری از نقاط این توده گاز پدید آمد (که
سحابی نامیده میشود).
پیش ستارگان
بسیاری از پیش ستارگان در حالی که تحت تأثیر
نیروهای گرانش و
گریز از مرکز خود کوچک و پهن میشوند، ناپایدار شده، موجب میشوند که تودههای کوچکتری از گاز از آنها جدا شوند و سپس
ستارگان را تشکیل دهند و پیش ستارهها نیز به نوبه خود پیش قمرها را بوجود آورند و سرانجام پیش ستارهها ، ستاره شوند.
پیش سیاره و پیش قمرها
پیش سیاره و
پیش قمرها نیز پس از آنکه سرد ، متراکم و منقبض شدند، به صورت
سیارات و
اقمار در آمدند تا جائیکه مرحله تبدیل پیش ستارهای به ستاره در مورد
خورشید 5 میلیارد سال پیش صورت گرفت. سیارات و اقمار
منظومه شمسی نیز اندک زمانی بعد تشکیل شدند.
نظریه جهان نوسان کننده
مطابق این نظریه انبساطی که با انفجار بزرگ آغاز شد، بر اثر نیروی گرانش سرانجام متوقف خواهد شد و انقباض را شروع خواهد کرد و مجددا همه ماده جهان را به آتشگوی اولیه باز خواهد گرداند. سپس انفجار بزرگ دوم روی خواهد داد و روند تکامل بار دیگر آغاز خواهد شد. مطابق این نظریه چنانچه جهان سیکلی باشد، فاز انبساطی آینده از فاز مربوط به سیکل امروزی دوبار بیشتر طویل خواهد بود.
نظریه جهان پایدار
تصویری که طرفداران این نظریه ترسیم میکنند را میتوان به صورت زیر خلاصه کرد:
- جهان آغاز و انجام ندارد.
- جهان همیشه به صورتی بوده و خواهد بود که اکنون به چشم میآید.
- گازها ، غبارها و انرژی که ستارگان در پیری از خود دفع میکنند، مواد خاصی است که ستارگان جدید از آن بوجود میآیند.
تسخیر جهان
شاید در ده هزار سال بعد ، انسان بتواند در مجاورت ستارگان دیگر به حیات خود ادامه دهد، ولی آیا خواهد توانست که جهان را فتح کند؟ کویزارهای کشف شده ده هزار میلیون سال نوری دورند و هزاران میلیون کهکشان در فاصله هزاران میلیون سال نوری قرار دارند. اندازه کهکشان سدی است که مسافرت و ارتباط ما را محدود میکند. با مطالعه کهکشانهای شناور در فضا و کویزارهای شعلهور تنها چیزی که یاد میگیریم، به فاصلههای دوردست و تاریخ پیشین جهان مربوط میشود. این بخش از زیبایی مسحور کننده اخترشناسی است که به عنوان
کهنترین یادگار گذشته کائنات ، اکنون یکی از هیجانانگیزترین دوران تاریخ خود را میگذراند.
مباحث مرتبط با عنوان