|
عمومی |
نام , علامت اختصاری , شماره | Thulium, Tm, 69 |
گروه شیمیایی | لانتانیدها |
گروه , تناوب , بلوک | NA, 6 , f |
جرم حجمی , سختی | 9321 kg/m3 , no data |
رنگ | خاکستری نقرهای
|
خواص اتمی |
وزن اتمی | 1 E-25 kg |
شعاع اتمی (calc.) | 1 E-10 m |
شعاع کووالانسی | ND pm |
شعاع واندروالس | ND pm |
ساختار الکترونی | Xe]6s24f13] |
e- بازای هر سطح انرژی | 2,8,18,31,8,2 |
درجه اکسیداسیون (اکسید) | 3 (باز) |
ساختار کریستالی | شش گوش |
خواص فیزیکی |
حالت ماده | جامد |
نقطه ذوب | 1818 K (2813 °F) |
نقطه جوش | 2220 K (3537 °F) |
حجم مولی | 19.1 ((scientific notation|ש»10-6 m3/mol |
گرمای تبخیر | 191 kJ/mol |
گرمای همجوشی | 16.84 kJ/mol |
فشار بخار | ND Pa at __ K |
سرعت صوت | ND m/s at 293.15 K |
متفرقه |
الکترونگاتیویته | 1.25 (درجه پائولینگ) |
ظرفیت گرمایی ویژه | 160 J/kg*K |
رسانائی الکتریکی | 1.5 106/m ohm |
رسانائی گرمایی | 16.8 W/«m*K) |
1st پتانسیل یونیزاسیون | 596.7 kJ/mol |
2nd پتانسیل یونیزاسیون | 1160 kJ/mol |
3rd پتانسیل یونیزاسیون | 2285 kJ/mol |
4th پتانسیل یونیزاسیون | 4120 kJ/mol |
پایدارترین ایزوتوپها |
|
واحدهای SI & STP استفاده شده ، مگر آنکه ذکر شده باشد. |
|
اطلاعات اولیه
تولیم ،
عنصر شیمیایی است که در
جدول تناوبی دارای نشان
Tm و
عدد اتمی 69 میباشد. تولیم ، عنصری
لانتانید و دارای حداقل فراوانی در بین عناصر خاکی کمیاب است؛ با
فلز آن که دارای درخشش نقرهای رنگی است، میتوان بهراحتی کار کرد و با چاقو بریده میشود. همچنین دربرابر فرسایش در هوای خشک تا حدی مقاوم بوده ، از خاصیت انعطافپذیری خوبی برخوردار است. تولیم بصورت طبیعی کلا" از ایزوتوپ پایدار Tm-169 ساخته میشود.
تاریخچـــــــه
تولیم را "
Per Teodor Cleve" شیمیدان سوئدی درسال 1879 هنگام جستجو برای ناخالصیهای موجود در اکسیدهای سایر عناصر خاکی کمیاب کشف نمود. ( این همان روشی بود که پیشتر "
Carl Gustaf Mosander" برای کشف سایر عناصر خاکی کمیاب بکار برده بود ).
Cleve کار را با از بین بردن تمامی ناخالصیهای شناخته شده
اِربیا ( Er
2O
3) آغاز کرد و با فرآیندهای دیگری دو ماده جدید بدست آورد: یکی قهوهای و دیگری سبز.
ماده قهوه ای اکسید هولمیم بود که Cleve آنرا
holmia نامید و ماده سبز ، اکسید عنصری ناشناس بود. Cleve این اکسید را
thulia نامگذاری کرد و نام عنصر آن ، تولیم ، از کلمه Thule که نام باستانی رومی برای سرزمینی افسانهای در نقطه ای دور دست در شمال ( شاید اسکاندیناوی ) بود، گرفته شده است.
پیدایــــــــــش
این عنصر هرگز در طبیعت به شکل خالص وجود ندارد، اما در
مواد معدنی و همراه سایر عناصر خاکی کمیاب به مقدار کم یافت میشود. عمدتا" بوسیله جابجایی یونی از کانیهای مونازیت ( 0,007% تولیم ) که در شن رودخانهها وجود دارد، استخراج میشود.
فنآوریهای استخراج و جابجایی یونی جدیدتر ، موجب جداسازی آسانتر عناصر خاکی کمیاب شده که هزینه تولید تولیم را کاهش داده است. این فلز را میتوان باروش کاهش اکسید آن بوسیله فلز
لانتانیم یا بوسیله کاهش
کلسیم در ظروف در بسته تهیه کرد. هیچکدام از ترکیبات تولیم از نظر تجاری مهم نیستند.
کاربردهـــــــــا
از تولیم برای تولید
لیزر استفاده میشده است، اما هزینههای بسیار زیاد تولید ، مانع از گسترش سایر کاربردهای تجاری آن شده است. کاربردهای بالقوه آن ، عبارتند از:
- وقتی تولیم پایدار ( Tm-169 ) در رآکتور اتمی بمباران میشود، از آن به بعد میتواند بعنوان یک منبع تابشی در وسایل قابل حمل اشعه ایکس بکار رود.
- احتمالا" ایزوتوپ ناپایدار Tm-171 میتواند بعنوان یک منبع انرژی مورد استفاده قرار گیرد.
- Tm-169 دارای کاربرد بالقوه در مواد مغناطیسی سرامیکی به نام فریت است که در وسایل مایکرو ویو بکــار میروند.
ایزوتوپهـــــــا
تولیم بطور طبیعی دارای یک
ایزوتوپ پایدار Tm-169 ( فراوانی طبیعی 100% ) و 31 رادیوایزوتوپ است که پایدارترین آنها تولیم 171 با نیمه عمر 1,92 سال ، تولیم 170 با نیمه عمر 128,6 روز ، تولیم 168 با نیمه عمر 93,1 روز و تولیم 167 با نیمه عمر 9,25 روز میباشند. مابقی ایزوتوپهای
رادیواکتیو ، نیمه عمری کمتر از 64 ساعت دارند و نیمه عمر اکثر آنها نیز کمتر از 2 دقیقه است. این عنصر دارای 14 حالت متا میباشد..
حالت فروپاشی اولیه قبل از فراوانترین ایزوتوپ پایدار Tm-169 جذب الکترون و حالت اولیه پس از آن ، ارسال بتا میباشد. محصول فروپاشی اولیه قبل از Tm-169 ایزوتوپهای عنصر 68( اربیم ) و محصول اولیه پس از آن ایزوتوپهای عنصر 70 ( ایتربیم ) هستند.
هشدارهــــــــا
تولیم دارای میزان مسمومیتزایی بین ضعیف تا متوسط است و باید با آن با احتیاط رفتار شود. تولیم فلزی به شکل پودر از نظر انفجار و آتشزایی خطرناک میباشد.
مباحث مرتبط با عنوان
منبع
پیونهای خارجی