فرآیندهای تصفیه و تخلیص فرآوردههای نفتی
نفت خام و برشهای نفتی مخلوطهای نفتی مخلوطهای بسیار پیچیدهای هستند که علاوه بر هیدروکربنهای مختلف، دارای ترکیبات گوگردی، نیتروژندار، اکسیژندار و فلزات میباشند. وجود این گونه ترکیبات و نیز مواد دیگری که در طول عملیات پالایشی به وجود میآیند، اشکالات متعددی را چه هنگام مصرف فرآوردهها و چه در حین پالایش ایجاد میکنند که مهمترین آنها عبارتند از:
ـ آلودهسازی محیط زیست
ـ ایجاد خوردگی در دستگاهها
ـ مسمو کردن کاتالیزورهای واحدهای پالایشی
ـ ایجاد ناپایداری در فرآوردهها
با توجه به اهمیت مسئله، یکی از عملیات یکی از مهم در هر پالایشگاهی، عملیات تصفیه است که به دو صورت انجام میشود:
- عملیات تصفیه شیمیایی که در مورد فرآوردههای سفید(بنزین، نفتا، نفت سفید) به کار میرود.
- عملیات تصفیه با هیدروژن که در مورد همة برشهای نفتی قابل استفاده است و بیش از پیش جانشین روشهای قدیمی تصفیة شیمیای می شود.
روشهای تصفیة شیمیایی
هدف عملیا تصفیة شیمیای عبارت است از حذف جزیی یاکلی مواد نامطلوب موجود در فرآوردههای نفتی و یا تبدیل این مواد به ترکیبات کم ضررتر.
به طور کلی فرایندهای تصفیه برای سه منظور زیر به کار میروند:
ـ کاهش بعضی خصوصیات نامطلوب که میتواند اثر نامساعدی بر عملیات پالایشی داشته باشند.
ـ بهبود مشخصات بعضی از فرآوردهها
ـ تغلیظ بعضی از سازندهها به منظور فروش یا تبدل بعدی آنها.
تعداد روشهای تصفیة شیمیایی نسبتاً زیاد است و در اینجا تنها بعضی از روشهای متداولتر، به ترتیب زیر ارائه میشوند:
ـ عملیات با اسید سولفوریک
ـ عملیات با سود
ـ روشهای شیرینسازی
عملیات با اسید سولفوریک
از عملیات با اسید سولفوریک برای تصفیة فرآوردههای سفید (بنزینها و نفت سفید) استفاده میشود. هدف آن خنثی نمودن ترکیبات بازی، حذف ترکیبات اکسیژندار و اکسیده کرده مرکاپتانها به دیسولفیدهای کم ضررتر است. همچنین اسید سولفوریک، ترکیبات اتیلنی را به استرهای محلول در اسید تبدیل میکند.
پس از تصفیه، برحسب مقدار اسید مصرف شده، میزان گوگرد فرآورده تاحدی کاهش می یابد ولی در فاز تصفیه شده مواد نامطلوبی نظیر استرها، دیسولفیدها، سولفونها و صمغها (حاصل ازپلیمری شدن) باقی میمانند که باید جدا شوند.
عملیات با سود
عملیات تصفیه با سود بر روی فرآوردههای سفید و به منظور حذف ترکیبات اسیدی انجام میشود. این ترکیبات عبارتند از:
مرکاپتانها، هیدروژن سولفید، دیاکسیدکربن، تیوفنلها و آلکیل فنلها، اسید سیانیدریک، اسیدهای چرب و اسیدهای نفتنی. سولفید کربنیل نیز اگر چه ترکیبی است خنثی ولی در اثر هیدرولیز، هیدروژن سولفید ودیاکسیدکربن تولید میکند.
روشهای شیرینسازی
هدف عملیات شیرینسازی، تبدیل مرکاپتانهای اسیدی (و با بوی نامطبوع) موجود در فرآوردههای نفتی به دیسولفیدهای کمضررتر است. در عین حال، احتمال حذف یا تبدیل سایر ترکیبات گوگردی نیز وجود دارد. عملیات شیرینسازی اساساً بر روی بنزینها انجام میشود. روشهای شیرینسازی به دو گروه استخراج با حلال و اکسیدکننده تقسیم میشوند.
روشهای حذف هیدروژن سولفید و تصفیة گازها
برای حذف هیدروژن سولفید و دیاکسیدکربن موجود در فرآوردههای سبک، روشهاس مختلفی ارائه شدهاند مانند روش گیربوتول ، آلکازید ، فلوئور .. تجهیزات به کار رفته در این روشها اختلاف چندانی ندارند و تنها نوع محلول جاذب است که تفاوت دارد. حلالهایی که بیشتر به کار میروند عبارتند از:
ـ منواتانل آمین، دیاتانل آمین و تری اتانل آمین در روش گیربوتول.
ـ دی متیل آمینو پتاسیم استات و متیل آمینو پتاسیم پروپیونات در روش آلکازید.
ـ کربنات پروپیلن در روش فلوئور.
در دمای محیط، اکثر این ترکیبات براسیدهای و اثر میکنند. در مرحلةبازیابی، در دمای حدود °C110 وفشار اتمسفری، این اسیدها از حلال جدا میشوند. در روش فلوئور از جذب فیزیکی انتخابی در فشار بالا استفاده می شود. دفع مواد از حلال در فشار پایین و دمای بالا صورت میگیرد.
مباحث مرتبط با عنوان:
آنالیز نفت خام
انواع تقطیر
پالایشگاه
ایزومراسیون
الکیلاسیون
فرایند پلیمری