تعریف
منظور از سیارات در این بحث سیارات منظومه شمسی است که به دور یک ستاره (خورشید) با سرعت معینی و در جهت مشخی در حال چرخش هستند و ممکن است اجرام نسبتا کوچکی هم به دور این سیارات به نام قمر گردش کنند.
ریشه لغوی
سیاره در زبان فارسی به معنای جسمی که در حال حرکت است می باشد و معادل لاتین آن Planet می باشد.
منظومه شمسی ما از خورشید، سیارات و اقمار آنها،
سیاره مانندها،
ستاره های دنباله دار و
شهابسنگ ها تشکیل شده است. خورشید یکی از ستارگان درون کهکشان ما است، کهکشانی که احتمالا از 100 میلیارد ستاره تشکیل شده است و شکل عدسی مانند با قطری در حدود 70000 سال نوری ( هر سال نوری تقریبا برابر 10000 میلیارد کیلومتر است)
دانشمندان سن نجومی کیهان (کل جهان هستی) را در حدود 16میلیارد سال تعیین می کنند و بر اساس برخی شواهد و سن یابی مطلق شهابسنگها و سنگهای زمین سن منظومه شمسی را در حدود 4.6 میلیارد سال برآورد می کنند.
تاریخچه
اولین تحقیقات و مطالعات روی ترکیب سیارات و خورشید توسط لاک یر 1868 میلادی که منجر به کشف هلیم در خورشید و بعدها توسط رمزی 1895 میلادی و بعد از آن توسط دانشمندان چون کامرون 1937 و خصوصا گلدشمیت و هارکینز 1917 و کلارک مطالعات زیادی درباره ترکیب سیارات خصوصا زمین انجام شد طوری که یافته های آنها پایه علم ژئوشیمی امروزه را تشکیل داده است.
ترکیب سیارات
مطالعات روی ترکیب سیارات که در واقع همان ترکیب تقریبی زمین است تاثیر بسزایی در شناخت عناصر و منابع روی زمین و چگونگی تشکیل آنها دارد و باعث می شود منابع ارزشمند را شناخته و بهره برداری بهتری از انها در زندگی امروزه خود داشته باشیم.
مشاهدات عینی و تحقیقات
طیف نگارانه سطوح سیارات، اطلاعات اندکی درباره ترکیب کلی آنها به ما می دهد. زیرا سیارات ناهمگن بوده و بدون شک ترکیب درون انها با سطح انها متفاوت است در هر حال داده هایی مربوط چگالی سیارات و مقایسه انها با زمین تا حدی از این نظر مفید است ازمیان سیارات درونی (نزدیکتر از زمین نسبت به خورشید)
عطارد فاقد اتمسفر است و چگالی آن مشابه چگالی زمین می باشد.
زهره نزدیکترین همسایه ما بوده و اتمسفر بسیار متراکمی دارد که تقریبا تماما از N2,CO2 تشکیل شده و سطح آن را از نظرها پنهان می کند. اندازه و جرم زهره نشان می دهد که ترکیب آن احتمالا بسیار شبیه به ترکیب زمین است. مریخ اولین سیاره ای که در ورای زمین قرار گرفته، دارای اتمسفری است که سطح آن را پنهان نمی کند و بنابراین می توان گفت که اتمسفر آن رقیق است. در هر صورت ابرها و طوفانهای غباری در سطح مریخ مشاهده شده اند و کلاهکهای منجمد قطبی از لایه های نازک یخ H2O، احتمالا همراه با مقادیری CO2 جامد تشکیل شده باشند. بخش بزرگی از سطح مریخ رنگی قرمز یا نارنجی دارد که به پوشش اکسید آهن نسبت داده شده است و مانند همان پوششی است که در ماسه های کویری زمین مشاهده می شود. اندازه و جرم این سیاره نشان می دهد که ترکیب کلی آن احتمالا مانند زمین است در هر حال پهن بودن قطبهای مریخ و فقدان میدان مغناطیسی حاکی از عدم وجود هسته مایع در مریخ است. بیشترین اطلاعات راجع به ترکیب اولیه سیارات، از شهابسنگها بدست می آید.
ترکیب شهابسنگ ها
بر اساس اینکه شهابسنگها تفاوت ظاهری و ساختاری با سنگهای پوسته زمین دارند می توان به راحتی آنها را روی زمین شناخت و روی انها مطالعات مفیدی را انجام داد. معمولا سالانه بین 30000 تا 150000 تن فرو ریزش شهابسنگی را در زمین شاهد هستیم. دانش ما از ترکیب شهابسنگها، از شهابسنگهای بزرگتر و شگفت انگیزترکه به زمین فرو می افتد و یا از اجسامی که از روی مشخصات ویژه ای می توان آنها را از شنگهای زمین تمیز داد، بدست می آید.
شهابسنگها اساسا از یک آلیاژ آهن و نیکل، یک فاز سیلیکاتی که بیشتر کانی
اولیوین یا
پیروکسن است کانی سولفید آهن (ترولیت) و یا مخلوطی از اینها ساخته شده اند. تا کنون شهابسنگی که شبیه به
سنگهای رسوبی یا
دگرگونی باشد، دیده نشده است.
_شهابسنگها به سه دسته تقسیم می شوند: __
1- سیدریت ها یا شهابسنگهای آهنی (به طور متوسط دارای 98% فلز)
2- سیدرولیت یا شهابسنگهای سنگ آهنی (به طور متوسط 50% فلز و 50% سیلیکات)
3- ائرولیت ها یا شهابسنگهای سنگی
درباره منشا شهابسنگها یک نظریه قوی وجود دارد که به
قانون باد مربوط است طبق قانون باد که رابطه بین فواصل سیاران از یکدیگر را بیان می کند، یک سیاره بین مریخ ومشتری نابود شده و قطعات آن به صورت سرگردان در منظومه شمسی گردش می کنند و عمدتا در فاصله بین مریخ و مشتری تجمع دارند. طبق مطالعات و یافته های دانشمندانی چون واشنگتن و گلدشمیت با استفاده از تجزیه سنگهای مختلفی از مناطق متفاوت دنیا ترکیب پوسته زمین. به شرح زیر به صورت درصد حجمی است که برای عناصر اصلی پوسته آمده است.
- اکسیژن %91.7
- سیلیس 0.2%
- آلومینوم 0.5%
- آهن 0.5%
- منیزیم 0.4%
- کلسیم 1.5%
- سدیم 2.2%
- پتاسیم 3.1%
برای پی بردن به منشا زمین و دیگر اجزای کیهانی لازم است که ترکیب سیارات را مورد بررسی قرار دهیم و امروزه کشورهای بسیاری از جمله کشورایالات متحده امریکا (سازمان ناسا) پیشرو در این امر است و در آینده نیز شاید کشورهای دیگر نیز قدمهای دیگری در این مورد بردارند.