در سوره مریم آیه 17 چنین آمده است:«
فارسلنا الیها روحنا فتمثل لها بشرا رسولا » ( ما
جبرئیل را به صورت بشر به سوی
مریم فرستادیم.»
در توضیح این موضوع، دانشمندان اسلامی چنین گفته اند که: تمثّل به معنای این است که ملائکه به صورت بشر ظاهر شود، نه اینکه تغییر ماهیّت دهد و انسان شود. بنابراین مثلاً حضرت مریم واقعاً جبرئیل را دیده است، اما به صورت یک انسان.
موضوع تمثّل و تجسّم ملائکه (درآمدن ملائکه به صورت آدم) در روایات زیادی آمده است. تمثّل برای غیر ملائکه هم ممکن است. چنانچه در روایات آمده که
ابلیس در روز
شورای سقیفه به صورت پیرمردی ظاهر شد، یا برای افرادی که قصد کشتن
رسول الله را داشتند، به صورت شخصی به نام «منبّه بن حجّاج» در آمد. همچنین برای بسیاری از انبیاء به صورت بشر یا صورتهای دیگری ظاهر شده است.
در روایات آمده است که روزی دنیا به صورت زنی زیبا برای
امیرالمؤمنین علیه السلام تمثّل پیدا کرد. همچنین در روایات مربوط به
برزخ و
قیامت چنین امده است که اعمال انسان به صورتهای زیبا یا زشت ظاهر میشوند.
امام صادق علیه السلام نیز روزی به
عمّار فرمود:«ملائکه نزد ما حاضر میشوند و بالهای خود را بر سر فرزندان ما میکشند و بر پشتیهای ما تکیه میزنند.»
و نیز فرمود:«ملائکه روی فرشهای ما رفتوآمد میکنند، بر سر سفره های ما حاضر میشوند. . . و با ما نماز میگزارند. . . »
به هر حال، تمثّل مجرّدات به صورتهای مادّی، امری است قطعی و هیچ اشکال عقلی و فلسفی ندارد.
منابع:
تفسیر المیزان، ج 14، ص 35 تا 40.
بحار الانوار، ج 26، ص 351 تا 360.