با فتح قسطنطیه به وسیله سلطان محمد فاتح عثمانی و کشف راه دریایی به سوی جنوب شرقی آسیا ، به وسیله پرتغالیها در موازنه تجارتی جهان تغییری عمده روی داد که تجارت صفویه را رونق بخشید .
قرنها قبل از آمدن پرتغالیها به خلیج فارس ، آنجا یکی از شاهراههای بزرگ تجارت شرق و غرب بود و هیچ دولتی به تنهایی نتوانسته بود بر تمامی منطقه خلیج فارس دست یابد . پرتغالیها این الگوی سنتی تجارت را دز منطقه ، به هم زدند . زیرا آنان نه تنها در لباس بازرگانان و تاجران ، بلکه به صورت فاتحان وارد این منطقه شدند .
هدف پرتغالیها از تجارت در آسیا ، برقراری حاکمیت در این قاره از طریق انحصار تجارت آن بود .
تا زمان شاه عباس اول انحصار تجارت ایران به دست پرتغالیها بود ، اما شاه عباس توانست به کمک انگلیسیها به سلطه بازرگانی پرتغالیها در منطقه آسیا که پایگاهشان جزیره هرمز بود پایان دهد . پس ا زاین اقدام او با کشورهای انگلیس ، هلند ، فرانسه ، قراردادهای تجاری منعقد کرد .
از آنجائیکه ابریشم ازمهمترین و قیمتی ترین کالای ایرانی بود ، بازرگانان خارجی از این بابت ، همیشه چشم طمع برای تجارت و بازرگانی با ایرانیان داشتند:
1- تجار ایرانی در برابر ابریشم صادر شده کالاهای اروپای خصوصا ماهوت دریافت می کردند .
2- قسمت عمده محصولات هندوستان و جزایر جاوه و سوماترا ، مانند فلفل ، زعفران و انواع ادویه به ایران وارد می شد و بیشتر این داد و ستدها به وسیله هلندیها انجام می گرفت .
3- هلندیها برای حفظ انحصار بازرگانی ایران در دست خود ، کالاهای اروپائی از قیمت اصلی در ایران ارزانتر می فروختند .
4- بزرگترین منبع پول برای خزانه دولت صفویه ، تجارت ابریشم بود و تجارت ابریشم را بازرگانان ارمنی انجام می دادند .
5- ارمنیان نه تنها تجارت داخلی را عهده دار بودند بلکه با بازرگانان اروپائی از جمله کمپانی های هند شرقی مختلف هم رقابت می کردند .
6- پس از بیرون راندن پرتغالیها از خلیج فارس ، شاه عباس اول به کمپانیهای هند شرقی انگلیس ، فرانسه و هلند امتیازات تجاری مختلفی واگذار کرد . اما تنها تفاوت این کمپانیها با پرتغالیها این بود که انگلیسیها ، هلندیها ، فرانسویها به عنوان بازرگانانی ماجراجو به ایران آمدند نه مانند پرتغالیها به قصد استعمارگری و حاکمیت بر ایران .
|
|
|
|
