|
|
|
|
| عمومی |
| نام , علامت اختصاری , شماره | Thallium, Tl, 81 |
| گروه شیمیایی | فلزضعیف |
| گروه , تناوب , بلوک | 13 IIIA, 6 , p |
| جرم حجمی , سختی | 11850 kg/m3, 1.2 |
| رنگ | سفید نقرهای
 |
| خواص اتمی |
| وزن اتمی | 204.3833 amu |
| شعاع اتمی (calc.) | 190 (156) pm |
| شعاع کووالانسی | 148 pm |
| شعاع وندروالس | 196 pm |
| ساختار الکترونی | Xe]4f14 5d10 6s2 6p1] |
| e- بازای هر سطح انرژی | 2, 8, 18, 32, 18, 3 |
| درجه اکسیداسیون (اکسید) | 3,1 (باز ضعیف) |
| ساختار کریستالی | شش گوش |
| خواص فیزیکی |
| حالت ماده | جامد |
| نقطه ذوب | 577 K (579 °F) |
| نقطه جوش | 1746 K (2683 °F) |
| حجم مولی | 17.22 scientific notation|ש10-6 m3/mol |
| متر مکعب بر مول | 164.1 kJ/mol |
| گرمای همجوشی | 4.142 kJ/mol |
| فشار بخار | 5.33 scientific notation-06 Pa at 577 K |
| سرعت صوت | 818 m/s at 293.15 K |
| متفرقه |
| الکترونگاتیویته | 1.62 (درجه پائولینگ) |
| ظرفیت گرمایی ویژه | 129 J/kg*K |
| رسانائی الکتریکی | 6.17 106/m اهم |
| رسانائی گرمایی | 46.1 W/m*K |
| 1st پتانسیل یونیزاسیون | 589.4 kJ/mol |
| 2nd پتانسیل یونیزاسیون | 1971 kJ/mol |
| 3rd پتانسیل یونیزاسیون | 2878 kJ/mol |
| پایدارترین ایزوتوپها |
| Isotope | NA | نیم عمر | DM | DE M eV | DP |
| 203Tl | 29.524% | Tl با 122 نوترون پایدار است. |
| 204Tl | {syn.} | 3.78 y | Beta-
Epsilon | 0.764
0.347 | lead
mercury «element» |
| 205Tl | 70.476% | Tl با 124 نوترون پایدار است. |
|
| SI واحدهای & STP استفاده شده ، مگر آنکه ذکر شده باشد |
|
اطلاعات اولیه
تالیم ، یک
عنصر شیمیایی است که در
جدول تناوبی دارای نشان
Tl و
عدد اتمی 81 میباشد. این
فلز ضعیف نرم و چکشخوار و خاکستری رنگ شبیه
قلع است، ولی در معرض هوا رنگ خود را از دست میدهد. تالیم بهشدت سمی است و در سم موش و حشرات بکار میرود، اما این کاربرد آن بهعلت احتمال سرطانزایی در بسیاری از کشورها متوقف شده است. همچنین از این عنصر در یابندههای اشعه مادون قرمز بکار میرود.
تاریخچـــــــه
تالیم ( واژه یونانی thallos به معنی جوانه یا شاخه کوچک سبز ) در سال 1861 در انگلستان توسط "
Sir William Crookes" هنگامیکه مشغول بررسیهای طیفنمایی برای تالیم موجود در باقیماندههای اسید سولفوریک گیاه بود، کشف نمود. نام آن از خطوط طیفی درخشان سبز تالیم گرفته شده است. "
Crookes" و "
Claude-Auguste Lamy" سال 1862 مستقلا" این فلز را جدا کردند.
پیدایــــــــــش
اگرچه این عنصر به مقدار فراوان در پوسته زمین و به میزان تقریبا" ppm7,0% وجود دارد، تالیم بیشتر بصورت ترکیب با مواد معدنی
پتاسیم در خاک معدنی ،
خاکها و
گرانیت دیده میشود و بنابراین عموما" بطور تجاری از این موارد بازیافت نمیشود. منبع اصلی تالیم تجاری مقادیر کم آن در کانیهای
مس ،
سرب ،
روی و سایر کانیهای سولفید است.
تالیم در مواد معدنیcrooksite ، hutchinsonite و lorandite یافت میشود. این فلز در پیریتها هم وجود دارد و بعنوان یک محصول جانبی تولید اسید سولفوریک هنگام تسویه کانی پیریت جدا میگردد. روش دیگر تهیه این فلز از ذوب کانیهای غنی سرب و روی میباشد.
ریز گرههای کوچک منگنز نیز که در کف اقیانوسها وجود دارند، حاوی تالیم هستند، اما استخراج این ریز گرهها بسیار گران و از نظر زیست محیطی مخرب است. علاوه بر اینها مواد معدنی بسیار زیاد دیگری برای تالیم که حاوی 16% تا 60% تالیم هستند، مثل ترکیبات سلنید یا سولفید با آنتیمونی ، آرسنیک ، مس ، سرب و نقره وجود دارند. ولی کمیاب بوده ، بعنوان منابع این عنصر اهمیت تجاری ندارند.
خصوصیات قابل توجه
این عنصر بسیار نرم و چکشخوار بوده ، با چاقو بریده میشود. تالیم در اولین مواجهه با هوا دارای
درخشش فلزی است، اما بهسرعت با تهرنگ خاکستری مایل به آبی همانند
سرب کدر میشود ( آنرا با نگهداری زیر آب حفظ میکنند ). اگر در هوا باقی بماند، لایه ای از اکسید روی تالیم ایجاد شده ، در حضور آب ، هیدرید تالیم تولید میگردد.
کاربردهـــــا
- در گذشته از سولفات تالیم بیبو و بیطعم ، بعنوان کشنده موش و مورچه استفاده میشد. در ایالات متحده و بسیاری کشورهای دیگر به دلایل سلامتی ، این کاربرد مجاز نیست.
- رسانای الکتریکی سولفید تالیم در معرض نور مادون قرمز تغییر میکنند، بنابراین از این ترکیب در سلولهای نوری بهره میبرند.
- بلورهای یدید-برمید تالیم ، بعنوان مواد نورشناختی اشعه مادون قرمز بکار میروند.
- از اکسید تالیم در ساختشیشه هایی که دارای ضریب شکست بالا هستند، استفاده میشود.
- در مواد نیمه هادی برای یکسو کنندههای سلنیم کاربرد دارند.
- در وسایل ردیابی اشعه گاما کاربرد دارد.
- در مایعات با چگالی بالا برای جداسازی به روش شناور - ته نشینی مواد معدنی بکار میروند.
- برای درمان کچلی موضعی و سایر بیماریهای پوستی مورد استفاده قرار میگیرد. اما این کاربرد ، بهعلت اختلاف کوچکی که بین سمیت و منافع درمانی آن وجود دارد، محدود گشته است.
- تالیم رادیواکتیو 201 برای اهداف تشخیصی در پزشکی هستهای کاربرد دارد، بخصوص در تستهای تنشی که برای رده بندی خطر در بیماران مبتلا به ناراحتی شریانهای قلبی بکار میرود ( CAD).
- تالیم در ترکیب با گوگرد ، سلنیم و آرسنیک در ساخت شیشههای دارای چگالی زیاد که نقطه ذوب پایین بین 125 تا 150 درجه سانتیگراد دارند، مورد استفادهاند. این شیشهها ویژگیهای دمای اطاق را دارند که مشابه شیشههای معمولی است و بادوام و نامحلول در آب هستند و ضریبهای شکست منحصر به فردی دارند.
- علاوه بر اینها تحقیقاتی بر روی تالیم در حال انجام است تا مواد ابررسانا در دماهای بسیار زیاد برای کاربردهایی چون MRI ، ذخیره انرژی مغناطیسی ، رانشگران مغناطیسی ، تولید نیروی برقی و دستگاه انتقال نیرو ساخته شود.
ایزوتوپهــــــــا
تالیم دارای 25
ایزوتوپ است که دارای
جرم اتمی بین 184 تا 210 هستند. Ti-203 و Tl-205 تنها ایزوتوپهای پایدار هستند و Tl-204 پایدار ترین ایزوتوپ رادیواکتیو با نیمه عمر 3,78 سال به حساب میآید.
هشدارهــــــــا
تالیم و ترکیبات آن بهشدت سمی هستند و باید با کمال احتیاط با آنها رفتار شود. مسمومیت زایی این عنصر موجب استفاده از آن بهعنوان سم موش شده است ( و هنوز در بسیاری از کشورها از آن استفاده میشود ). از میان اثرات مختلف مسمومیتزایی تالیم میتوان به ریزش مو و صدمه به اعصاب سطح بدن اشاره کرد. تماس آن با پوست بدن خطرناک و هنگام ذوب این فلز باید تهویه مناسب انجام شود. تماس با ترکیبات قابل حل تالیم نباید از 0,1 میلی گرم در هر متر مکعب پوست بدن در میانگین دوره 8 ساعته (40 ساعت کار هفتگی ) فراتر رود. احتمال سرطانزایی تالیم در انسان وجود دارد.
ریزش مو نتیجه استفاده از تالیم در درمان کچلی موضعی است، اما این کاربرد مدت زیادی است که متوقف شده است. داستانی مبنی بر تلاش CIA بهمنظور بیآبرویی "
Fidel Castro" با استفاده از مسموم کردن او بوسیله تالیم که منجر به ریزش ریش او میشد، وجود دارد. اما تشخیص او مانع از به ثمر رسیدن تلاش آنها شد.
br>"
آگاتا کریستی" نویسنده داستانهای پلیسی که بهعنوان یک داروساز کار کرده بود، از تالیم بهعنوان عامل قتل در داستان خود به نام The pale horse استفاده نموده است ( اولین سرنخ روش قتل از ریزش موی قربانیان به دست آمد )
فیلم
The Young Poisoner's Handbook در سال 1996 بر اساس فعالیتهای "
Graham Frederick Young" بود که در دهههای 60 و 70 حداقل 3 نفر را با تالیم کشته بود.
مباحث مرتبط با عنوان
منبع
پیوندهای خارجی
