بانکداری در ایران از قرون وسطی تا اوایل قرن نوزدهم منحصر به فعالیتهای صرافی بود .
صرافیهای بزرگی در تبریز ، مشهد ، تهران ، اصفهان ، شیراز و بوشهر یعنی مراکز تجاری عمده آن دوره وجود داشتند . در این دوره هیچ موسسه دولتی یا بانک خارجی در کشور فعالیت نداشت و نقل و انتقال وجوه در داخل یا در خارج توسط
صرافان انجام می گرفت .
موسسات صرافی عمده آن روزگار شامل
تجارتخانه برادران تومانیانس ،
تجارتخانه جمشیدیان ،
تجارتخانه جهانیان و
شرکت اتحادیه بودند که فعالیت اکثر آنها تا قبل از سال 1300 هجری شمسی متوقف گردید .
اولین بانکی که در ایران تاسیس شد ، شعبه یک
بانک انگلیسی بود که مرکز آن در لندن و حوزه فعالیت آن جنوب
آسیا به ویژه
هندوستان می بود . این بانک ،
بانک جدید شرق خوانده می شد . در سال 1266 هجری شمسی ابتدا شعبه ای در تهران ایجاد کرده و سپس به ایجاد شعب در اصفهان ، بوشهر ، تبریز ، رشت ، شیراز و مشهد اقدام نمود . در سال 1269 هجری شمسی بانک
داراییهای خود را به بانک شاهی ایران که این بانک نیز بانکی انگلیسی بود فروخت و از آن پس بانک شاهی ایران جانشین بانک جدید شرق شد.
بانکهای خارجی که در ایران تاسیس شدند به ترتیب عبارتند از :
بانک شاهی ایران ،
بانک استقراضی ایران ، بانک عثمانی ،
بانک روس و ایران و پس از آن
بانکهای ایرانی قدم به عرصه وجود گذاشت .
البته لازم به ذکر است که
بانک عثمانی یک بانک انگلیسی بود که با سرمایه مشترک
انگلیس و
فرانسه در
ترکیه امروز تاسیس شد . این بانک در سال 1301 شعبه ای در تهران و شهرهای غربی ایران تاسیس کرد .
