مقدمه
موقعیتهای اندکی وجود دارد هر گاه شخص آنها را تصور کند استرس شدید در او بوجود میآید. از جمله این موقعیتها خطوط هوایی اضطراری ،
بلایای طبیعی و مهمتر از همه میدان جنگ به عنوان یکی از مهمترین مکانهای استرسزا است که افراد میبایست در آن انجام وظیفه نمایند. از آنجا که ارتشها و پرسنل نظامی تا حدود زیادی تحت
فشار روانی حاصل از جنگ به انجام وظیفه میپردازند. انجام عملیات تحت فشار روانی ملاک مناسبی جهت سنجش آمادگی نظامی آنها به حساب میآید. پیروزی و شکست گذشته از برخی عوامل مهم دیگر بسیار تحت تاثیر شرایط روانی افراد ارتش در شرایط استرسزای جنگ قرار دارد. موضوع استرس به عنوان یک امر مهم در تحقیقات نظامی از اوایل سال 1917 مورد توجه واقع شده است. اخیرا در سال 1988 یک فصل از گزارشهای شورای تحقیق ملی در مورد افزایش عملکرد انسانی نیروهای نظامی به کنترل استرس اختصاص داده شده است.
لزوم توجه بر تاثیر استرس در مناطق نظامی
به چند دلیل مطالعه اثرات استرس بر روی عملیات نظامی به عنوان محور مطالعات مورد علاقه ارتشها قرار گرفته است. اول به این دلیل که محیط مناطق عملیاتی ، یک محیط بینهایت استرسزا تعریف شده است. هم سربازان و هم تجهیزات باید آمادگی داشته باشند تا در صحنه نبرد بطور کارآمدی انجام وظیفه نمایند. دومین دلیل تاکید تاریخی ارتشها روی موضوع استرس این است که بیتوجهی در بررسی و مطالعه اثرات استرس روی عملکرد سربازان مستلزم تحمل هزینههای گزافی است. یعنی کاهش عملکرد ناشی از استرس احتمالا زمانی رخ میدهد که سربازان میتوانند کمترین میزان تحمل را داشته باشند. و به این ترتیب هزینههای اعمال شده مثلا برای آموزش نیروها و ... هدر خواهد شد.
عوامل استرسزا و مناطق نظامی
عوامل استرسزا در محیط رزم مانند
ترس از آسیب بدنی ،
سر و صدای شدید ناشی از انفجار گلولهها و بمبها ،
گرما ،
سرما ،
فشار کار ،
فشار زمان و
جدا شدن از گروه ،
دوری از خانواده و ... اثرات فرسایشی شدیدی دارند.
تاثیر استرس در واحدهای نظامی
تاثیر شرایط استرس بر روی افراد در واحدهای نظامی میتواند مشکلات زیادی را برای آنها بوجود آورد. برانگیختگی هیجانی ، افزایش ضربان قلب ، افزایش تنفس ، لرزش اندامها ، از بین رفتن انگیزه ، افزایش زمان واکنش به نشانههای محیطی ، از بین رفتن رفتارهای جستجوگرانه ، باریک بینی ، کاهش توانایی حل مساله به عدم انعطاف در عملکرد و حتی کاهش ایمنی بدن در مقابل بیماریها و ... از تاثیرات استرس روی افراد هستند. نتایج حاصله از تحقیقات نشان میدهد که استرس میتواند خطاهای عملکرد افراد را در حین عملیات به سه برابر افزایش دهد.
همچنین تحقیقات دیگری نشان میدهند که زمان لازم برای تکمیل یک دستورالمعمل در موقعیتهای استرسزا به دو برابر میرسد. یعنی افراد بسیار کند عمل میکنند، به آهستگی کار میکنند، زمان را هدر میدهند و حافظه آنها تضعیف میشود بطوریکه نمیتوانند یک دستور کلامی را بطور واقعی دریافت و ارسال کنند. در حالتهای شدید استرسزا ممکن است اختلالات و بیماریهای روانی برای فرد بروز کند مثل اختلال استرس پس از سانحه یا
PTSD که در ایران به
حالت موجی معروف است. همچنین عوارض مختلف عصبی و روانی بعد از جنگهای شدید و شرایط سخت استرسزا گزارش میشود.
راهبردهای کاهش تاثیرات استرس در واحدهای نظامی
برای کاهش اثرات استرس سه راهبرد اساسی وجود دارد که میتوانند در فرایند فشار روانی مداخله کنند و تاثیرات آنها را به حداقل برسانند. یکی از این عوامل عبارت است از
طرح ریزی عوامل انسانی یا طرح ریزی کردن محیط کار. برای پیاده کردن این عوامل طراحی روابط ، وظایف و واگذاری وظایف ، تعیین شرایط مناسب کار و ... مورد نظر قرار میگیرد. به عبارتی قوانین و شرایطی در ارتباط با انجام وظایف پیاده میشود که کمترین تاثیر استرس را ایجاب کنند.
عامل دیگر آموزش نیروها است. وقتی نیروها در شرایط شبیه سازی شده آموزش میبینند میزان تاثیر استرس بر آنها در شرایط واقعی کاهش مییابد. این شبیه سازیها در طیف متفاوتی از عملیات نظامی متفاوت مانند عملیات زنده ماندن در شرایط سخت ، زندگی و بقا در آب ، عملیات آموزش فرار و انجام عملیات زیر آتش گلولهها را شامل میشود. این نوع شبیه سازی و آموزشهای واقعی به عنوان یک راهبرد لازم برای آماده کردن کارکنان جهت عملیات در محیطهای استرسزا است.
عامل سوم گزینش است. تحقیقات انجام شده نشان میدهد که افراد به شیوههای متفاوتی در برابر استرس واکنش نشان میدهند. این امر بطور ضمنی این مطلب را بیان میکند که افراد را بایست گزینش کرد. بطوریکه کسانی که بهترین عملکرد را تحت شرایط استرسزا دارند، انتخاب شوند. در واقع تعدادی ویژگیهای شخصیتی در افراد وجود دارد که با مقاومت در برابر استرس مرتبط هستند. آزمونهای مختلفی برای
تعیین ویژگیهای شخصیتی که افراد را در تحمل استرس کمک میکنند به وجود آمده است. با استفاده از این آزمونها و مصاحبهها و روشهای دیگر میتوان شخصیتهای مقاومتری را برای واحدهای نظامی گزینش کرد.
مباحث مرتبط با عنوان
