| نام شاخه بند پایان (Arthropoda) از دو اصطلاح یونانی (arthros) به معنای بند و (podos) به معنای پا گرفته شده است. و بیانگر این می‌باشد که اعضای این شاخه دارای اجزای بند بند هستند. بعضی از بند پایان برای سلامت انسان مضر هستند. |
دید کلی
اهمیت
بند پایان و بیماریهای منتقله توسط آنها بر اهل فن پوشیده نیست. با وجود اجرای برنامه‌های کنترلی گسترده در نقاط مختلف جهان بر اساس آخرین آمار
سازمان بهداشت جهانی (WHO) میزان مرگ و میر ناشی از مالاریا در جهان 2.7 - 1.5 میلیون نفر برآورد شده است. هر ساله بیماریهای منتقله توسط کنه‌ها خسارات فراوانی به
صنعت دامپروری جهان وارد می‌سازند.
مگس تسه تسه باعث شده است تا بسیاری از روستائیان ساکن برخی کشورهای آفریقایی به مناطق دیگر مهاجرت کنند. برخی بند پایان عادت دارند وارد بافتهای سایر موجودات شوند. و خسارات زیادی به
صنعت چرم و پوست وارد کنند. کشور ما زیستگاه بسیاری از بند پایان بیماریزا می‌باشد.
رده بندی بند پایان
رده سخت پوستان (Crustacea)
این رده شامل
خرچنگ آب شیرین و دریایی ،
میگو و خر خاکی است. بیشتر این گونه‌ها آبزی هستند. این رده دارای دو زیر رده است که برخی از آنها به عنوان میزبانان واسط برخی انگلهای مهم هستند.
رده میریاپودا (Myriapoda)
گونه‌های مختلف
صد پایان و
هزار پایان در این رده جای دارند. بسیاری از این گونه‌ها آفات مهم غلات هستند و بعضی از آنها آفات مزارع را از بین می‌برند و برخی از صد پایان سمی هستند.
رده حشرات
این رده گروه بزرگی از
بی‌مهره‌گان را شامل می‌شود، و بعضی از گونه‌های آن به عنوان ناقل بیماریزا عمل می‌کنند.
رده آراکیندا
در این رده
عقربها ،
عنکبوتیان ،
کنه‌ها ،
جربها و سایر بند پایان وابسته قرار دارند. این رده با سایر بندپایان تفاوت قابل توجهی دارند و در انتقال برخی از بیماریها دخالت دارند.
رده پنتاستومیدا
کرمهای زبانی در این رده جای می‌گیرند. در مورد طبقه بندی برخی از گونه‌های این رده در شاخه بندپایان اختلاف نظر وجود دارد.
سوسریها (Cockroaches)
سوسریها در بسیاری از کشورهای جهان یافت می‌شوند و به زیر رده بالداران از رده
حشرات تعلق دارند. سوسریها ترجیحا در جاهای گرم زندگی می‌کنند. این حشرات از مواد نشاسته‌ای و قندی تغذیه می‌کنند. سوسریها ممکن است آفت دائم محلهای نگهداری حیوانات باشند. این حشرات انگل بشمار نمی‌روند ولی به سبب ویژگیهای خود قادر به انتقال بیماریها می‌باشند. این حشرات قادر به انتقال قارچها و تک یاخته‌های مختلف هستند. از آنجایی که سوسریها به سرعت تکثیر یاخته و آلودگیهای جدید ایجاد می‌کنند. لذا کنترل آنها مشکل است. موثرترین روش کنترل استفاده از
حشره کشها است.
شپشها (Lices)
این بند پایان به زیر رده
بالداران از رده حشرات تعلق دارند. شپشها میزبانهای متعددی دارند از جمله
پرندگان و
پستانداران از جمله انسان. عمده اثرات شپشها روی میزبانان آلوده ، تحریکی است که این حشرات ایجاد می‌کنند.
شپشها بر روی
پوست باعث ایجاد زخم و عفونت می‌شوند. و بیماری را از یک فرد به فرد دیگران منتقل می‌کنند. تعداد حشره کشهای موجود در حال افزایش است. عمده این مواد مصنوعی هستند. در مورد شپشهای انسان
هگزاکلرو سیکلوهگزان (یک درصد) ممکن است به صورت موضعی استفاده شوند. مقاومت شپشهای انسان به حشره کشهای هیدروکربنی کلردار از نقاط مختلف جهان گزارش شده است.
ساسها
این بند پایان به زیر رده بالداران از رده حشرات تعلق دارند. تنها تعداد اندکی از گونه‌های موجود در این راسته به دلیل خونخواری از انسان در پزشکی اهمیت دارند. بعضی از گونه‌ها میزبان
تریپانوزوم کروزی هستند. در آمریکای جنوبی این تک یاخته‌ها عامل ایجاد
بیماری تریپانوزومیازیس می‌باشد. سازمان جهانی بهداشت استفاده از امولسیون یا محلول 5 درصد
د.د.ت و استفاده از
اسید هیدروکلریک را برای مقابله با این حشرات توصیه می‌کند.
کنه‌ها
کنه‌ها به رده عنکبوتیان تعلق دارند. بعضی از کنه‌هایی که خون می‌مکند، چرخه کامل زندگی خود را روی بدن یک میزبان می‌گذرانند و فقط در هنگام پوست اندازی موقتا ارتباط خود را با میزبان قطع می‌کنند. کنه‌های مختلف ناقل عوامل بیماریزای هستند که پستانداران و بویژه انسان را آلوده می‌کنند. مثلا این بند پایان ناقل منحصر به فرد
انگلهای ریکتسیایی ویروس مانند هستند که بروز نوعی بیماری خاص به نام
تب خالدار کوههای راکی را در افراد باعث می‌شوند.
عنکبوت های سمی
عنکبوت باغی
diadematus Araneus و عنکوبت باغی جنس
Tegenaria از عنکبوتهایی هستند که انسان را می‌گزند، اما گزش آنها پیامدی ندارد. عنکبوتهای ماده از جنس
Latrodectus به نام بیوه شهرت دارند. و به نسبت وزن خود از سمی‌ترین جانوران هستند. احتمال مرگ در اثر نیش یک عنکبوت بیوه در حدود احتمال مرگ در اثر برق گرفتگی توسط رعد و برق است. وقتی که گزش اتفاق می‌افتد تاثیر آن چه در جانور و چه در انسان جدی است و در عرض چند دقیقه درد در اطراف زخم پیشرفت می‌کند و تا 30 دقیقه به حداکثر خود می‌رسد. از دیگر عنکبوتهای سمی می‌توان به گونه‌های
Phoneutria و
Loxosceles اشاره کرد.
پشه
پشه به رده حشرات تعلق دارد. پلاسمودیوم انگلی است که پشه ناقل آن ، میزبان محسوب می‌شود. پلاسمودیوم می‌تواند به طریق جنسی فقط در روده
پشه آنوفل تولید مثل نماید. پلاسمودیوم از راه بزاق پشه به بدن انسان منتقل می‌شود. بزاق پشه نقش ماده ضد انعقاد را برای جاری شدن خون به عهده دارد. از بیماریهایی که که به این ترتیب منتقل می‌شود می‌توان به
بیماری مالاریا اشاره کرد.
مباحث مرتبط با عنوان
