| برونشیت مزمن به حالتی اطلاق می‌شود که در آن فرد بمدت حداقل 3 ماه از سال و در طول مدتی بیش از 2 سال متوالی سرفه خلط دار داشته باشد که نتوان آنرا به علل دیگری نسبت داد. برونشیت مزمن و آمفیزم به عنوان دو علت بیماری انسداد مزمن راههای هوایی هستند ومعمولا باهم بحث می‌شوند. و با کاهش حداکثر حجم هوای بازدمی در طی بازدم پرقدرت مشخص می‌شوند. برونشیت مزمن عمدتا با مصرف سیگار و یا سایر آلوده کننده‌های هوای تنفسی ارتباط دارد. |
مکانیسم ایجاد بیماری
برونشیت مزمن به دنبال نوعی التهاب در مجاری هوایی بزرگ (برونش‌ها) و کوچک و اپیتلیوم آلوئولهای ریوی ایجاد می‌شود. التهاب مربوط به برونشیت بواسطه افزایش سلولهای التهابی اطراف برونشیولها در پاسخ به محرکهای سمی ، میکروبی و یا التهابی ایجاد می‌شود. در واقع افزایش فعالیت مواد اکسیدان و کاهش فعالیت
آنتی اکسیدان‌ها عامل بروز این التهاب است. به عنوان مثال دود سیگار باعث تولید
رادیکالهای آزاد اکسیژن (سوپراکسید و پروکسید هیدروژن) می‌شود.
علل برونشیت
سیگار
استعمال سیگار شایعترین عامل شناخته شده‌ای است که با برونشیت مزمن ارتباط دارد. در حدود 90% از تمامی بیماران سیگاری می‌باشند (و یا سیگاری بوده اند). مکانیسم آسیب سیگار با اثرات زیر می‌باشد:
- معیوب نمودن حرکات طبیعی مژکهای مجاری تنفسی که در حالت عادی هوای استنشاقی را پاکسازی می‌کنند.
- مهار کردن فعالیت ماکروفاژهای اپی‌تلیال آلوئولها که بلعیدن عوامل آلوده کننده و عفونت‌زا را بر عهده دارد.
- افزایش غدد ترشح کننده موکوس و بدنبال آن افزایش موکوس و ایجاد خلط و همچنین ضخیم شدن لایه مخاطی.
- رها سازی آنزیمهای پروتئولیتیک از گلبولهای سفید و تخریب سلولهای مجاری تنفسی.
- افزایش شدید مقاومت راههای هوایی در اثر انقباض عضلات صاف اطراف آنها که باعث انسداد راههای هوایی می‌شود. سیگار کشیدن نه تنها شایعترین عاملی است که سبب انسداد مزمن راههای هوایی می‌شود بلکه اثر سایر عوامل مسبب بیماری را نیز افزایش می‌دهد.
آلودگی هوا
میزان بروز و مرگ و میر برونشیت مزمن در مناطق شهری صنعتی بالاتر از مناطق دیگر است و ارتباط برونشیت با افزایش
آلودگی هوا با
دی اکسید گوگرد و بعضی مواد دیگر به وضوح نشان داده شده است.
شغل
در کارگرانی که در تماس با غبارهای آلی و غیر آلی و یا گازهای مضر هستند، برونشیت مزمن شایع است. به عنوان مثال برونشیت در کارگران کارخانجات پلاستیک سازی (به علت تماس با دی‌ایزوسیانات تولوئن) و یا کارخانجات آسیای پنبه بیشتر دیده شده است.
عفونت
بر اساس مطالعات پزشکی ،
بیماری حاد تنفسی از جمله عوامل اصلی در ایجاد و پیشرفت برونشیت به شمار می‌رود. همچنین از علل حملات حاد برونشیت است.
ژنتیک
- برخلاف ارتباط قوی بین مصرف سیگار و ایجاد برونشیت تنها در 20% افراد سیگاری ممکن است برونشیت بروز کند و به نظر می‌رسد که حساسیت به تنباکو به شاخص‌های ژنتیکی ارتباط داشته باشد.
- کمبود 1α آنتی‌تریپسین (نوعی مهار کننده پروتئاز‌هاست و جلوی الاستاز نوتروفیلها را می‌گیرد و نقش حفاظتی بافت ریه را دارد.) تنها اختلال ژنتیکی است که بطور خاص با بیماری انسداد مزمن ریه ارتباط دارد.
علایم بیماری
در این بیماران سابقه طولانی وجود سرفه خلط دار و مصرف شدید سیگار ، قابل ملاحظه است. در ابتدای بیماری
سرفه تنها در زمستان جلب نظر می‌کند و درمان فقط در زمان عودهای شدید و مکرر حملات لازم می‌شود. ولی در طول سالها ، سرفه از محدوده فصل زمستان به تمام سال گسترش می‌یابد و عودها (با خلط فراوان) شدیدتر و مکرر خواهد بود. بیشتر عودهای برونشیت مزمن از
عفونت تنفسی ناشی می‌شود.
با پیشرفت بیماری ،
تنگی نفس موقع فعالیت ایجاد خواهد شد، خس‌خس سینه و کبودی ممکن است وجود داشته باشد و هیپوکسی حاصله (کمبود اکسیژن خون) باعث عدم اشباع
هموگلوبین شده، و خونسازی را تحریک می‌کند.
سردرد صبحگاهی می‌تواند نشانه آغاز احتباس دی‌اکسید کربن باشد. سرانجام همه این عوامل باعث انقباض عروق ریوی شده و باعث
نارسایی قلبی می‌شود که با
ادم (ورم پاها) و سیانوز (کبودی) خود را نشان می‌دهد. همچنین در این مرحله اضطراب و
افسردگی و
اختلالات خواب شایع هستند. در طولانی مدت برونشیت مزمن باعث بروز عوارضی از قبیل
کاهش وزن ،
پوکی استخوان و اختلال فعالیت عضلانی می‌شود.
تشخیص
رادیوگرافی قفسه سینه
در برونشیت مزمن ساده ، هیچگونه علامتی در عکس ریه وجود ندارد. مگر اینکه
عفونت هم وجود داشته باشد و یا اینکه علایم نارسایی قلبی به صورت افزایش عروق ریوی در عکس ریه دیده شود.
آزمون عملکرد ریوی یا اسپیرومتری
کاهش حجم جاری بازدمی در طی بازدم پرقدرت وجود داشته و بعد افزایش زمان بازدم و کاهش جریان بازدمی رخ می‌دهد.
گازهای خون سرخرگی
وضعیت گازهای خون غیر طبیعی می‌شود، بطوریکه مقدار دی‌اکسید کربن (CO
) خون بالا می‌رود و مقدار اکسیژن O خون کاهش پیدا می‌کند. که شدت آن پیشرفت بیماری را نشان می‌دهد.
درمان
ترک سیگار
در بیمار مبتلا به برونشیت ترک سیگار باعث افزایش طول عمر می‌شود، میزان بروز بدخیمی را کاهش می‌دهد و همچنین میزان بروز بیماریهای قلبی- عروقی را کاهش می‌دهد.
داروهای گشاد کننده برونش
این داروها از طریق افزایش جریان هوا و کاهش حجم پایان بازدمی و میزان هوای باقیمانده در ریه تنگی نفس را در بیمار کاهش می‌دهند و بر توانایی فعالیت بیمار می‌افزایند. از جمله این داروها سالبوتامول ، آلبوترول ، تربوتالین و سالمترول و همچنین ایپرتروپیوم بروماید می‌باشند که بیشتر به صورت اسپری استفاده می‌شوند.
کورتونها
این داروها از طریق مهار روند التهاب ، باعث پایین آمدن شدت بیماری و بهبود تنگی نفس فعالیتی می‌شوند.
اکسیژن
اکسیژن در بیمارانی که غلظت CO2 خون آنها بالا بوده و غلظت O2 خون خیلی پایین باشد و همچنین اگر هیپوکسی شدید موقع فعالیت یا خواب داشته باشد، کاربرد پیدا می‌کند. در این بیماران اکثرا باعث بهبود تنگی نفس موقع فعالیت شده، عملکرد عصبی- روانی را بهتر می‌کند همچنین جلوی بروز نارسایی قلبی را می‌گیرد.
پیشگیری و درمان عفونت
در بیماران مبتلا به برونشیت که عارضه قلبی در آنها ظاهر شده، تزریق سالانه واکسن آنفلوانزا و واکسن پنوموکوک توصیه می‌شود، تا از بروز عفونت تنفسی جلوگیری شود.
درمان حمله حاد برونشیت
معمولا حمله حاد بیماری به علت عفونت ایجاد می‌شود که در این صورت خلط بیمار افزایش پیدا کرده و حالت چرکی پیدا می‌کند و ممکن است تنگی نفس شدت پیدا کند. که در اینصورت درمان با آنتی‌بیوتیک لازم است. به همراه آن سایر داروهای ذکر شده و اکسیژن هم باید به بیمار داده شود. تجویز مایعات خوراکی برای رقیق شدن ترشحات مفید بوده و فیزیوتراپی قفسه سینه و تخلیه خلط برای بیمار کمک کننده خواهد بود. در صورت شدت تنگی نفس و کبودی و یا اختلال هوشیاری بیمار (که ناشی از نارسایی تنفس است) باید بیمار در بیمارستان بستری شده و مراقبتهای لازم انجام شود.
مباحث مرتبط با عنوان
