| واژه گل به مخلوطی از مواد در اندازه سلیت و رس اطلاق میشود. مارستون معادل سخت شده گل است که بصورت یک سنگ تکهای فاقد تورق میباشد. آرژیلیت برای یک گل سنگ خیلی سخت شده بکار میرود. یک سنگ رسوبی که اکثرا از مواد در اندازه رس تشکیل شده استرا رس سنگ مینامند، سنگی که اندازه ذرات در اندازه سلیت آن بیشتر از رس باشد، سلیستون مینامند. مارنها گل سنگهای آهکی هستند. گل سنگ به عنوان واژه عمومی برای تمام این سنگها بکار میرود. |
مقدمه
گل سنگها از سایر سنگها فراوانتراند، در حدود 45 تا 55 درصد از توالی
سنگهای رسوبی را تشکیل میدهند. با این وجود چون گل سنگها به راحتی هوازده میشوند، اغلب توسط
گیاهان پوشیده شده و رخنمون کمی دارند. به علاوه ، به علت اینکه اندازه دانه آنها ریز است مطالعات آنها اغلب نیاز به آنالیزهای آزمایشگاهی مفصل دارد. اجزای اصلی تشکیل دهنده گل سنگها شامل
کانیهای رسی و
کوارتز در اندازه
سلیت است. چون این اجزا عمدتا تخریبی هستند لذا
کانی شناسی رسها کمابیش منعکس کننده آب و هوا و زمین شناسی ناحیه منشا میباشد.
بافتها و ساختمانهای عمده در گل سنگها
رسوبات ریز تخریبی آواری دارای دامنه وسیعی از بافتها و ساختمانها ، که شاخص رسوبات
رسوبات سیلیسی آواری درشت است ، نمیباشد. این مسئله عمدتا به دلیل ریز بودن اندازه دانه و خاصیت چسبندگی گل است.
جهت یابی ترجیهی
جهت یابی ترجیهی کانیهای رسی و میکاها به موازات
لایه بندی یک بافت متداول است. این موضوع را میتوان در مقطع نازک توسط نواحی با خاموشی مشترک تعیین نمود. این بافت نتیجه تهنشینی ورقههای رس به موازات لایه بندی است، شاید تا حد کمتری ، بر اثر فشردگی و از دادن آب باشد. گلهای دریایی عهد حاضر دارای رسهای با جهت یابی ترجیهی هستند.
تورق
تورق عبارت است از جدا شدن گل سنگها در طول صفحات صاف موازی با چینه بندی است. چگونگی تشکیل تورق بطور کامل مشخص نشده است. یک فاکتور اصلی فشردگی است که باعث منظم شدن کانیهای رسی میشود ولیکن وجود
لامیناسیون نیز حائز اهمیت است. ممکن است بر اثر بهم ریختگی طبقات توسط موجودات ، وجود مقدار زیادی کوارتز در اندازه سلیت یا
کلسیت و تجمع رس در طی
رسوبگذاری تورق ازبین رفته یا اینکه بطور ضعیفی توسعه یافته ، همانند تورقی که گل سنگها وجود دارد. درجه تورقی که توسط گل سنگها نشان داده میشود ممکن است در ارتباط با هوازگی در بیرون زدگیها باشد.
لامیناسیون
یک ساختمان رسوبی متداول در گل سنگها ، لامیناسیون است. لامیناسیون عمدتا در اثر تغییراتی در اندازه دانه و یا تغییراتی در ترکیب ایجاد میگردد. لامینههای حاصل از تغییر اندازه دانه ممکن است از جریانهای توربیدیتی با چگالی کم و جریانهای معلق یا از کم شدن سرعت جریانهای طوفانی ، درمدت زمان کوتاهی رسوب کرده باشند. سایر لامینهها ممکن است در مدت زمان طولانیتری تشکیل شوند. البته اگر نوسانات فعلی یا سالیانه در تامین رسوب یا تولیدات بیولوژیکی وجود داشته باشد.
برای مثال ، لامینههای آلی در گل سنگها که ممکن است در اثر شکوفایی فصلی
جلبکها ایجاد شود و نهشتههای فصلی یا واروهای مزدوج در
دریاچههای یخچالی که منعکس کننده ذوب بهاره سالیانه است. سایر ساختمانهای رسوبی که در گل سنگها وجود داشته شامل ساختمانهای فرسایشی که گلها را قطع کرده و در سطح زیرین
ماسه سنگها باقی مانده است، ساختمانهای ریزشی با ترکهای خشک شدگی که از طریق قرارگیری در معرض هوا تشکیل شدهاند، ترکهای سین آرسیس که در اثر انقباض رسوب در زیر آب تشکیل شدهاند و ساختمانهای بیوژنیک و آثار
باران میباشد.
کنکرسیون Concretion
بسیاری از گل سنگها حاوی
ندول هستند که
کنکرسیون نیز نامیده می شوند. این ندولها تودههای منظم تا نا منظم ، کروی ، بیضوی تا مسطح هستند که معمولا از کلسیت ،
سیدریت ،
پیریت ،
چرت یا
فسفات کلسیم همراه با مقداری از رسوب اولیه ، تشکیل شدهاند. ندولها در طی
دیاژنز در داخل رسوبات رشد میکنند که ممکن است درست در زیر حد بین رسوب - آب یا خیلی عمیق تر در ستون رسوب تشکیل گردند. ندولهای دیاژنتیکی اولیه در رسوباتی که هنوز نرم و فشرده نشدهاند، تشکیل میگردد.
این گونه ندولها را میتوان از فسیلهای خرد شده موجود در ندول و از چینخوردگی لامینههای گل سنگ در اطراف ندول ، که نشان دهنده فشردگی انجام شده بعد از رشد ندول است تشخیص داد. برخی از ندولها که بصورت اولیه تشکیل شدهاند دوباره به حرکت در آمده و در داخل کنگلومراها قرار میگیرند، ممکن است سوراخ شده و یا دارای پوششی باشند. ندولها نیز ممکن است بعداز فشردگی رسوبات میزبان در طی دیاژنز دفنی تشکیل گردند، در این حالت لامینههای رسوب بدون تاثیر بر روی ندولها قرار دارند. رشد ندولها از ته نشست موضعی
سیمان از آبهای درون حفرهای از رسوبات ناشی شده است.
EH و PH این آبهای درون حفرهای در کنترل
کانی شناسی و نرخ رشد ندولها حائز اهمیت است. در برخی موارد ندولها در اطراف یک هسته بر اثر شرایط شیمیایی محلی تشکیل میشوند. بیشتر ندولهای متداول فاقد هسته هستند، در طول افقهای مشخص یا طبقات خاصی تشکیل میشوند و منعکس کننده سطحی هستند که آبهای درون حفرهای به فوق اشباع رسیده است.
ساختمان مخروط در مخروط Con-in-Con
یکی از ساختمانهای موجود در گل سنگها که کمتر شناخته شده است، ساختمان مخروط در مخروط است. این ساختمان از مخروطهای پیچیدهای از
کلسیت رشتهای ، به ندرت
آنکریت یا
سیدریت ، تشکیل شده است که عمود بر لایه بندی جهت یابی شده ، در مجموع یک ندول یا لایه نامقاومی را تشکیل میدهند. اغلب شواهدی وجود دارد که این ساختمان بر اثر جابجایی تشکیل شده است. مخروط در مخروط ممکن است مشابه ژیپسهای رشتهای باشد، که از طریق جهش هیدرولیکی رسوب تشکیل شدهاند، و وضعیت رشتههای کلسیتی منعکس کننده رشد آنها تحت استرس است.
رنگ یک گل سنگ و در واقع هر سنگی ، تابعی از کانی شناسی و
ژئوشیمی آن سنگ است. رنگ میتواند در تهیه نقشه صحرایی برای تشخیص بین انواع واحدهای گل سنگی یا سازندهها مفید باشد.
رنگ خاکستری تیره
مقدار
مواد آلی و پیریت و حالت
اکسیداسیون آهن از عوامل اصلی کنترل کننده رنگهاست. با افزایش مقدار
مواد آلی و
پیریت ، گل سنگها رنگ خاکستری تیره گرفته و حتی سیاه میشوند. بسیاری از گل سنگهای دریایی و دلتایی در نتیجه وجود مواد آلی و پیریت ریز و پراکنده دارای درجات متنوعی از رنگ خاکستری یا حتی سیاه هستند.
رنگهای قرمز و ارغوانی
رنگهای قرمز و ارغوانی در اثر وجود
اکسید فریک است، هماتیت عمدتابه صورت پوشش دانهای و رشد در هم با ذرات رس وجود دارد. آنچه مورد قبول واقع شده است، این است که رنگ قرمز بعد از
رسوبگذاری ، از طریق انجام فرآیندهای طولانی در اکسید آهن آبدار پیشرو تشکیل میشود.
رنگ سبز
گل سنگهای سبز فاقد هماتیت مواد آلی یا سولفیدهای آهن هستند و لیکن این رنگ از آهن فرو در شبکههای
ایلیت و
کلریت بوجود آمده است، رنگ سبز ممکن است اولیه باشد و لیکن در بسیاری از موارد این رنگ در گل سنگهایی که در ابتدا قرمز بوده و در اثر مهاجرت آبهای درون حفرهای ،
هماتیت احیا شده است، بوجود آمدهاند.بنابراین رنگ سبز ممکن است در نوارهای سلیتی متخلخل ، در گل سنگهای نزدیک به ماسه سنگهای متخلخل ، یا در مجاورت
گسلها و
درزهها وجود داشته باشد. نقاط و لکههای سبز در برخی گل سنگهای قرمز ، محلهای احیا آهن در اثر تغییرات موقتی مواد آلی است.
سایر رنگها
سایر رنگها در گل سنگها سایر رنگها در گل سنگها از اختلاط اجزای تولید کننده رنگها حاصل میشود. برای مثال گل سنگهای زرد و زیتونی ممکن است رنگشان مرهون مخلوطی از کانیهای سبز و مواد آلی باشد. برخی از گل سنگها دارای رنگ لکهای هستند. رنگهای مختلف خاکستری ، ممکن است به سادگی در اثر به هم ریختگی طبقات توسط موجودات تشکیل شود ولیکن زرد ، قرمز ، قهوهای میتواند بر اثر
فرآیندهای خاکزایی باشد.
حاصل حرکت آب درون
خاک است که سبب توزیع نامنظم اکسیدها و هیدرواکسیدهای آهن و یا
کربنات و تاثیر ریشهها میباشد. رنگ لکهای در گلها و مارنهای دریاچهای و
دشت سیلابی ، بویژه آنهایی که مربوط به
رخسارههای مردابی هستند، فراوان است. این اشکال بطور مطلوبی در خاکهای قدیم ائوسن در گل سنگهای رودخانهای و ایومینگ گسترش دارند، بطوری که تغییراتی در بافتها و پروفیلهای خاک دیده میشود، و به مدت زمانی که خاکزایی عمل کرده است بستگی دارد.
مباحث مرتبط با عنوان
