بافت زبان (Tongue)
نگاه کلی
زبان از نظر آناتومیک شامل یک قسمت دهانی به نام جسم زبان (body) و قسمت دیگری مربوط به
حلق به نام ریشه زبان (root) می‌باشد. در محور میانی زبان خطی به نام شیار میانی زبان و در حد فاصل جسم و ریشه خطی به نام شیار انتهایی زبان دیده می‌شود. این شیارها بیانگر چگونگی تکامل زبان از به هم پیوستن برآمدگیهای مختلف می‌باشند. زبان عضوی است مرکب از دسته‌های عضلات مخطط که حرکات آن به تکلم و
بلع غذا کمک می‌کند.
عضلات زبان در جهات مختلف قرار گرفته‌اند و توسط
بافت همبندی از همدیگر جدا شده‌اند که حاوی
رگهای خونی و
لنفی و اعصاب می‌باشد. در بین عضلات زبان سه نوع غده سروزی ، موکوسی و مختلط دیده می‌شوند که ترشحات و
غدد سروزی به شیار اطراف پرزها و ترشحات دو نوع بعدی به عمق لوزه‌های زبانی تخلیه می‌شوند. عضلات زبان توسط
مخاط (اپی کلیوم سنگفرشی مطبق بعلاوه آستری از بافت همبند) پوشیده شده است. سطح تحتانی زبان صاف ولی سطح فوقانی آن دارای برآمدگیهایی است که
پرزهای زبانی نامیده می‌شوند.
انواع پرزهای زبان
پرزهای نخی‌شکل
این پرزها برجستگیهای بلند و نوک تیز و مخلوطی شکل هستند که
اپی‌کلیوم پوشاننده آنها مخصوصا در نوک پرز ، شاخی شده است.
پرزهای نخی‌شکل بیشترین پرزهای زبان را تشکیل می‌دهند که در تمام سطح پشتی زبان پراکنده‌اند. محور پرزهای نخی حاوی بافت همبند آستر می‌باشد که این پرزها فاقد جوانه چشایی بوده و دارای نقش حفاظتی می‌باشند.
پرزهای قارچی‌شکل
پرزهای قارچی‌شکل برجستگیهایی هستند شبیه قارچ که دارای پایه باریک و قسمت فوقانی پهن هستند. اپی‌کلیوم پوشاننده آنها غیر شاخی و محور آنها حاوی پاپی‌های ثانویه متعدد می‌باشد. تعداد این پرزها کمتر از پرزهای نخی شکل است و به صورت پراکنده در سطح پشتی زبان دیده می‌شوند. جوانه‌های چشایی معدودی در سطح پرزهای قارچی دیده می‌شوند.
پرزهای جامی‌شکل
پرزهای جامی ، بزرگترین پرزها از نظر اندازه و کمترین آنها از نظر تعداد می‌باشند. این پرزها مدور و درشت بوده و به تعداد 7 تا 12 عدد در حد فاصل جسم و ریشه زبان دیده می‌شوند. محور همبندی این پرزها حاوی پاپی‌های متعدد و دیواره‌های جانبی آنها دارای جوانه‌های چشایی متعدد می‌باشد. ترشحات غدد سروزی موجود در بین عضلات زبان به عمق شیار اطراف پرز جامی تخلیه می‌گردد. جریان مداوم این ترشحات باعث باز باقی ماندن منفذ چشایی شده و آنها را آماده دریافت
محرکهای چشایی می‌نماید.
این پرزها در انسان نادرند و در زبان
خرگوش به تعداد زیاد دیده می‌شوند. هر پرز مستطیل شکل در محور خود دارای دوپاپی بسیار بلند و موازی و تعدادی جوانه چشایی در کناره‌های خود می‌باشد. اپی‌کلیوم پوشاننده این پرزها سنگفرشی مطبقی غیر شاخی است . همانند پرزهای جامی غدد سروزی به عمق شیار اطراف پرزهای برگی نیز تخلیه می‌شوند.
جوانه‌های چشایی
با
میکروسکوپ نوری مشاهده شده است که
جوانه‌های چشایی دارای ساختمانهایی بیضوی و روشن می‌باشند، که در هر جوانه یک منفذ چشایی و دو نوع سلول با هسته تیره وروشن قابل تشخیص می‌باشند. با
میکروسکوپ الکترونی چهار نوع سلول در جوانه‌های چشایی تشخیص داده شده است . سلولهای نوع I و II که هر دو حاوی
میکروویلی در سطح راس و
گرانولهای ترشحی هستند و احتمالا نقش پشتیبانی دارند. سلولهای نوع III که با انتهاهای اعصاب حسی
سیناپس حاصل می‌کنند و درک چشایی را به اینها نسبت می‌دهند. سلولهای نوع IV که سلولهای قاعده‌ای هستند، احتمالا سلولهای تمایز نیافته می‌باشند.
چهار مزه قابل تشخیص بوسیله جوانه‌های چشایی شامل شیرین ، شور ، ترش و تلخ است. علیرغم ساختمان مشابه جوانه‌های چشایی، همه جوانه‌ها همه مزه‌ها را دریافت نمی‌کنند. بر این اساس هر قسمت از زبان مزه ویژه‌ای را دریافت می‌کند. نوک زبان برای مزه شیرین ، نواحی جانبی نزدیک نوک برای مزه شور ، قسمتهای جانبی برای مزه ترش و نزدیک ریشه و خود ریشه برای مزه تلخ اختصاص داده می‌شود.. با وجود این ، جوانه‌های چشایی علاوه بر زبان در سطح کام نرم ،
حنجره و
اپی‌گلوت نیز یافت می‌شوند. نواحی فاقد جوانه چشایی دهان نیز به مواد شیمیایی حساس می‌باشند.
مباحث مرتبط با عنوان
