مقدمه
دانشمندان قرن نوزدهم ،
خورشید را سرچشمه جویباری از ذرات ابر گونهای که در فضای بین
سیارات روان است، میپنداشتند و بر این اعتقاد بودند که پدیدههائی چون فروغهای قطبی و
توفانهای مغناطیسی (که اختلالاتی را در
میدان مغناطیس زمین موجب میگردد.) از برخورد ابر گونه مزبور با
جو زمین پدید میآیند.
نظریات
این نظریه در سال 1900 بوسیله
الیور لوچ انگلیسی چاپ و منتشر گردید و حدود سی سال بعد یعنی در سال 1932
جی. بارتلز خاطر نشان ساخت که ارتباطی میان توفانهای مغناطیسی و فعالیت مشعلهای خورشیدی موجود نیست و احتمالاً این پدیده را بایستی با دوره چرخش 27 روزه خورشید مربوط دانست. به گمان بارتلز اختلالات مغناطیسی زمین بر اثر فعالیت مناطقی از خورشید که آنها را مناطق مینامید، ایجاد میگردد.
نتایج حاصله از بررسی دنباله یا گیسوی ستارگان دنبالهدار بر نظریه گسیلش ذرات خورشیدی نیرو بخشید و در سال 1958
ای.ان پارکر ثابت نمود که ذراتی از
تاج خورشیدی جدا گردیده و از هر سو در
فضای بین سیارات به حرکت در میآیند و پدیدهای را به نام
باد خورشیدی بوجود میآورند. به گمان پارکر ، دمای فوق العاده زیاد تاجهای خورشیدی ، فشارهای زیادی را موجب گردیده و به جریان برونسوی مواد خورشیدی میانجامد.
از آنجائی که هیچ مانع خارجی در سر راه مواد مزبور وجود ندارد. لذا از سرعت جریان آنها کاسته میگردد و به سان گلولهای که در سراشیب غلطان است، همچنان به راه خود ادامه میدهند. منشأ این پدیده همانا تاج خورشیدی است که بسا در سرشت خود همواره در انبساط و پراکنش بوده و برای جایگزینی مواد از دست رفته از لایههای زیرین خویش تغذیه میکند. اما اینکه مکانیسم تغذیه دقیقاً چگونه عمل میکند؟ هنوز به درستی روشن نیست.
نتایج بدست آمده از
کاوشهای فضائی کشورهایی چون اتحاد جماهیر شوروی و آمریکا (بویژه مارینر2) مداومت باد خورشیدی را ثابت میسازد و با آغاز عصر فضا ، تحقیق در زمینه آشنایی با این مکانیسم با جدیت هر چه تمامتر دنبال میگردد و هر روز بر آگاهی با در مورد شناخت پدیده باد خورشیدی افزوده میشود.
ویژگیهای باد خورشیدی
باد خورشیدی بطور پیوسته و با سرعت بین 200 تا 900 کیلومتر در ثانیه در فضای میان سیارات میوزد (رقم بین 400 تا 500 کیلومتر در ثانیه را میتوان سرعت متوسط بادهای خورشید محسوب داشت) و ذراتی که بوسیله باد خورشیدی حمل میشوند حدود 4 تا 5 روز وقت لازم دارند تا به زمین برسند. باد خورشیدی شامل تعدادی
الکترون و
پروتون همراه با مقدار کمی یون های سنگین میباشد.
مهمترین ذرات باد خورشیدی در فاصله خورشید تا زمین را
ذرات آلفا (هسته هلیوم) تشکیل میدهند که حدود 4 تا 5 درصد مجموع ذرات را به خود اختصاص دادهاند. تراکم متوسط این ذرات چیزی حدود در متر مکعب است که این رقم با فاکتوری معادل بیش از صد در تغییر است. (به طور مثال تراکم ذرات مزبور در سطح دریای زمین برابر در متر مکعب می باشد).
دمای پلاسمای باد خورشیدی که بر حسب پراکنش سرعت ذرات بیان میگردد. در نزدیکیهای زمین حدود
کلوین است. با این ترتیب ظاهراً زمین در لفافی از پلاسمای بسیار گداخته و بسیار رقیق پوشیده شده، این وضعیت نشان میدهد که خورشید از جرم خود حدود کیلوگرم در ثانیه میکاهد و آن را به پدیدهای بنام
باد خورشیدی مبدل میسازد. با این روند مدتی معادل حدود سال وقت لازم است تا تمام جرم خورشید بر باد رود. جالب اینجاست که این مدت تقریباً 10 بار طولانیتر از مدت زمان آغاز پیدایش و فعالیت خورشید تا زمان حاضر است.
مباحث مرتبط با عنوان