مقدمه
انگل به موجود زنده‌ای اطلاق می‌شود که در داخل یا خارج بدن موجود دیگری زیست می‌کند و زندگی خود را از وجود آن حیوان تامین می‌کند. زندگی انگلی عبارتست از یکی از اشکال
همزیستی فیزیولوژیکی بین دو حیوان از دو جنس مختلف که یکی از آنها (انگل) معمولا کوچکتر و ضعیفتر بوده و در سطح یا داخل بدن جنس قویتر (میزبان) زندگانی و تغذیه می‌کند و در بدن او ایجاد اختلال می‌نماید. این همزیستی ممکن است دائمی یا موقت باشد.
طبقه بندی انگلهای انسانی
تک سلولی
- ماستیگوفورا: تاژکدارانی که یک یا چند تاژک شلاقی دارند و یا در بعضی گونه‌ها دارای غشای مواج هستند. مثل تریپانوزوما.
- سارکودینا: آمیبی شکل می‌باشد مثل انتامبا.
- اسپوروزوآ: دارای چرخه زندگی پیچیده با دو مرحله متناوب تولید مثل جنسی و تولید مثل غیر جنسی می‌باشند. این دو مرحله معمولا نیاز به دو میزبان مختلف دارد. مثل کوکسیدیا و هماتوزوآ.
- سیلوفورآ: تک سلولیهای پیچیده‌ای هستند که بدن آنها دارای مژه‌هایی به صورت ردیفی یا تکه‌ای است و در هر تک سلول ، 2 نوع هسته وجود دارد مثل بالانتیدیوم کلی.
کرمها
- کرمهای پهن: سطح پشتی- شکمی تخت هستند و شامل دو رده سستودا و ترماتودا می‌باشند.
- کرمهای گرد یا نخی شکل: کرمهایی با دو جنسیت مجزا و غیر بندبند شامل بسیاری از گونه‌های انگل انسان هستند مثل فوکونما.
رابطه بیماریهای انگلی و آب و هوا
برخی از بیماریها از تماس مستقیم بیمار با شخص سالم ایجاد می‌شود مانند
امراض ریوی ،
آبله ،
سرخک و
مخملک و یا آنکه در اثر تماس شخص سالم با مدفوع بیمار تولید می‌شود مانند
تب تیفوئید و آمیباز. درحالیکه بعضی از عفونتها برای رسیدن به انسان باید توسط میزبان واسط و یا ناقل بیماری انتقال یابند و چون اکثرا ناقلین در درجه حرارت مناسبی قادر به زیست و تکثیر هستند.
انتشار اینگونه بیماریها محدود به مناطقی است که شرایط جوی و اقلیمی برای رشد و تکثیر میزبان واسط مساعد باشد. در ضمن شدت بیماری به وضع بهداشتی سکنه و قدرت تحمل آنها بستگی دارد و مشاهده می‌شود که اکثر
بیماریهای انگلی در مناطق گرمسیر و در کشورهایی دیده می‌شود که وضع
بهداشت محیط افراد خوب نبوده و در ضمن به واسطه شدت گرما تحمل سکنه به بیماریها کمتر می‌باشد.
ایمنی در بیماریهای انگلی
استفاده از روشهای ایمنی برای پیشگیری بیماریهای انگلی بسیار کمتر از استفاده از این روشها در بیماریهای ناشی از باکتریها بوده است. در سالهای اخیر در مورد یکی از بیماریهای انگلی که مربوط به بیماری کرمی
ششها در دامها می‌باشد با تهیه واکسن از نوزادهای کرم که در مقابل اشعه مخصوص قرار گرفته‌اند نوعی ایمنی حاصل شده است. از علل عدم پیشرفت در استفاده از روشهای
ایمونولوژی در بیماریهای انگلی آنست که:
اولا برخلاف
باکتریها ، کشت انگل در آزمایشگاه به سهولت امکان‌پذیر نیست و ثانیا در اغلب انگلها بخصوص کرمها ، انگل در داخل بدن انسان در جریان رشد و نمو تغییر شکل می‌دهد و محل خود را تغییر می‌دهند و از آنجا که بین توقف انگل در داخل نسوج و ایجاد ایمنی رابطه‌ای مستقیم موجود است شک نیست که میزان ایمنی نسبت به انواع مختلف کرمها بر حسب مدت توقف آنها در نسوج بدن فرق می‌کند. مثلا ایمنی حاصله از آلودگی به
کرم آسکاریس بیشتر در زمانی ایجاد می‌شود که لارو مرحله مهاجرت ریوی خود را طی می‌نماید.
نتیجه ایمنی نسبت به انگلها
- از تعداد انگل در اعضای بدن حیوان ایمن شده، کاسته می‌شود.
- انگل در بدن آنها رشد کافی ننموده و اغلب به شکل نارس موجود می‌باشد.
- نقصان قدرت تکثیر و تخمگذاری.
- کاهش قدرت مهاجرت داخل احشا.
- ایجاد تغییرات فیزیولوژیکی و متابولیسم مواد شیمیایی.
از پدیده‌های دیگر ایمنی در بیماریهای انگلی ایجاد واکنشهای حساسیت در اثر ورود برخی از انگلها به بدن می‌باشد. مثلا ابتلا به عفونت آسکاریس در اطفال ممکن است با تظاهرات آلرژی مانند کهیر و خارش و
آسم همراه باشد. تزریق داخل جلدی آنتی ژن برخی کرمها به افراد مبتلا به عفونت همان کرم یا کرمهای دسته مشابه سبب ایجاد واکنش جلدی می‌شود که از آن برای تشخیص بیماری استفاده می‌کنیم. تظاهر مهم دیگر ایجاد
ائوزینوفیلی در اثر ابتلا به انگلها می‌باشد که از علایم مشخصه ابتلای اکثر انگلها است.
انواع ایمنی در برابر انگلها
محافظت و عدم تماس با منبع آلودگی
ممکن است سکنه یک ناحیه به علت عوامل طبیعی و آب و هوا اصولا در معرض آلودگی یک بیماری نباشند. مثلا سکنه روستاهای اطراف تهران به علت فقدان امکانات برنج کاری و عوامل طبیعی اصولا در معرض آلودگی به کرمهای قلابدار (جزء کرمهای منتقله از راه خاک) نیستند. عامل دیگر که سبب محافظت از ابتلا به بیماری می‌شود عادات مردم است. مثلا نخوردن گوشت خوک در بین مسلمین ، مانع ابتلا به
کرم تریشین می‌شود.
مقاومت
بعضی از میزبانان نسبت به برخی از انگلها مقاومند. مثلا سیاهپوستان به
کرم قلابدار. نیز ممکن است شخص به تعداد معینی انگل مبتلا نشود اما اگر در مجاورت تعداد بیشتری انگل قرار گیرد مبتلا شود. عوامل مقاومت در برابر انگل به صورت زیر است.
- شیره معده که موجب منهدم شدن تخم و لارو کرمها می‌شود
.
- فقدان مواد لازم برای پرورش انگل.
- رژیم غذایی مناسب میزبان ، مانع آلودگی بوسیله انگل می‌شود.
- هر چه سن میزبان بیشتر باشد از نسبت و شدت آلودگی کاسته می‌شود.
ایمنی اکتسابی
در اثر ورود انگل به میزبان به بدن با مواد حاصله از آن ایجاد می‌شود. یعنی وجود
پادتن که در بدن انسان در اثر وجود
آنتی ژن انگلها ایجاد می‌شود. این نوع ایمنی اختصاصی بوده و فقط نسبت به آن نوع انگل می‌باشد که وارد بدن شده است. اگر وجود یک نوع انگل در بدن انسان ایجاد ایمنی نسبت به انوع انگل مشابه بکند آن را
ایمنی متقاطع گویند. مصونیت به انگلها کامل نمی‌باشد و ممکن است با از بین رفتن انگل از بدن انسان ، کاهش یافته یا از بین برود مثل مصونیت حاصله در مالاریا.
تشخیص بیماریهای انگلی
بر پایه تغییرات ایمنی در بدن انجام می‌شود که اساس اکثر آزمایشات ، بر اتصال آنتی ژن با پادتن تولید شده در بدن می‌باشد و از آزمایشات اصلی دیگر ،
آزمون جلدی می‌باشد که با تزریق جلدی آنتی ژن به فرد مشکوک ، اگر واکنش جلدی رخ دهد فرد بیمار خواهد بود و دیگری
هموآگلوتیناسیون می‌باشد که آنتی ژن همراه اریتروسیت یک حیوان مثل گوسفند را به فرد مشکوک تزریق می‌کنیم. در صورت وجود پادتن
گلبولهای قرمز (اریتروسیت ها) آگلوتینه می‌شوند.
مباحث مرتبط با عنوان
