اطلاعات اولیه
کربناتها گروهی از
کانیها هستند که در آنها ، بنیان
2-CO3 وجود دارد. این بنیان به صورت مثلثی است که
اکسیژن در گوشهها و
کربن در وسط آن قرار دارد. در ساختار کربناتها ، این مثلثها بوسیله
کاتیونها در ارتباط میباشند. به علت جانشینی یونها ، سری کامل محلول جامد بین یونهای
کلسیم ،
منیزیم ،
آهن و
منگنز وجود دارد.
تعداد محدودی از کربناتها در طبیعت فراوانند، اما اغلب آنها کمیابند. کربناتها در چهار گروه
کلسیت ،
آراگونیت ،
دولومیت و
گروه کربناتهای آبدار مس قرار دارند.
گروه کلسیت
به علت جانشینی یونها ، سری کامل محلول
جامد بین یونهای
کلسیم ،
منیزیم ،
آهن و
منگنز وجود دارد. گروه کلسیت شامل کانیهای کلسیت ، منیزیت ، سیدری ، رودوکروزیت و اسمیتسونیت میباشد. از نظری ساختاری ، این کانیها ساختاری مشابه دارند و در آنها مثلثهای یون کربنات با یونهای
،
،
و
با آرایش رومبوئدری ارتباط دارند. به این ترتیب که مثلثهای کربنات در روی سطوحی عمود بر محور درجه سه قرار دارند و کاتیونها در بین لایهها ، با آرایش شش وجهی ، بوسیله اکسیژن احاطه شدهاند.
بلور کلسیت
فرمول شیمیایی آن
میباشد. سیستم تبلور آن ،
تریگونال و رده آن
اسکالنویدریک میباشد. اغلب به صورت بلورهای مشخص و یا تودههای دانهای دیده میشود که در بین آنها فرمهای رومبوئدری و اسکالنوئدری فراوانتر است. در سه جهت ، کلیواژ کامل دارد که زاویه آنها 74 درجه بوده ، در اثر آنها جسم به صورت متوازی السطوح لوزی خرد میشود.
منیزیت یا مگنزیت
منیزیت به فرمول شیمیایی
از انواع کربناتها که در رگهها و تودههای نامنظم هیدروترمال در سنگهای آهکی دولومیتی یافت میشود.
سیدریت
سیدریت به فرمول شیمیایی
همراه با سولفیدها در ار محلولهای هیدروترمال و یا دگرسانی در رگههای هیدروترمال یافت میشود.
رودوکردزیت
فرمول شیمیایی آن
میباشد. به رنگ قرمز گلی میباشد که در رگههای هیدروترمال همراه با کانیهای
طلا ،
نقره ،
قلع ،
مس ،
سرب و دیگر کانیهای
منگنز دیده میشود.
اسمیتسونیت
اسمیتسونیت به فرمول شیمیایی
، یک کانی ثانویه است که از تجزیه
اسفالریت ایجاد میشود. این کانی بطور معمول با اسفالریت ، گالن ، کلسیت ، سروزیت و لیمونیت دیده میشود و رنگ آن خاکستری ، بیرنگ ، زرد کمرنگ تا پررنگ ، گاهی سبز ، صورتی و آبی است. رنگ صورتی اسمیتسونیت به خاطر
کبالت و رنگ سبز آن به خاطر وجود
مس میباشد.
گروه آراگونیت
کانیهای این گروه در سیستم ارتورومبیک متبلور میشوند. ساختار آنها مشابه است. در آنها هر یون فلزی با 9 اکسیژن احاطه شده است، از این رو ، تقارن شبیه هگزاگونال و شکل شبه هگزاگونالی دارند. بین کانیهای این گروه نیز سری محلول جامد وجود دارد. مشخصات کانیهای این گروه نیز مشابه است و تفاوت آنها به نوع
کاتیون بستگی دارد. مهمترین کانیهای این گروه در زیر آمده است.
کانی ویتریت
ویتریت به فرمول شیمیایی
در سیستم ارترومبیک متبلور میشود. ویتریت ، کانی کمیابی است که در رگههای هیدروترمال دمای پایین همراه با
کانیهای سولفاته ، مانند گالن ، دیده میشود.
کانی استرونسیانیت
این کانی به فرمول شیمیایی
در سیستم ارتورومبیک ، رده
بیپایرامیدال متبلور میشود. این کانی یک کانی هیدروترمال دمای پایین است که همراه با کلسیت ، باریت و سلستین در رگههای موجود در
سنگهای آهکی و مرمرها بوجود میآید.
کانی آراگونیت
آراگونیت به فرمول شیمیایی
در واقع پلیمرف کلسیت میباشد که در سیستم ارتومبیک متبلور میشود. آراگونیت معمولا به آسانی به پلیمرف خود ، کلسیت ، تبدیل میشود. رنگ آن اغلب سفید تا بیرنگ است که در اغلب سنگهای رسوبی یافت میشود.
کانی سروزیت
فرمول شیمیایی سروزیت
میباشد، ساختار آن مشابه آراگونیت میباشد، در سیستم ارتورومبیک متبلور میشود و همراه با کانیهای ثانویهای مانند کانی لیمونهیت و اسمیتسونیت دیده میشود.
گروه دولومیت
کانیهای این گروه در سیستم تریگونال متبلور میشوند. ساختار آنها مشابه و تقریبا شبیه به ساختار کلسیت است، با این تفاوت که در گوشهها ، یونهای
کلسیم و یونهای دیگر ، مانند
منیزیم ، بطور متناوب قرار دارند. این گروه شامل کانیهای زیر میباشد.
کانی دولومیت
فرمول شیمیایی آن
میباشد. ساختار آن مانند ساختار کلسیت است. دولومیت در اسیدها به آسانی حل نمیشود. بنابراین با
اسید کلریدریک سرد نمیجوشد، در حالیکه کلسیت در اسید کلریدریک سرد میجوشد. دولومیت یکی از کانیهای فراوان سنگهای رسوبی است که بیشتر بطور ثانوی در اثر جانشینی
منیزیم به جای کلسیم ، در سنگهای آهکی بوجود میآید.
کانی آنکریت
آنکریت به فرمول شیمیایی
> در سیستم تریگونال ، رده رومبوئدریک متبلور میشود. اکثرا به صورت
بلور دیده شود. از این کانی همراه سیدریت برای استخراج فلز آهن در کارخانه ذوب آهن استفاده میشود.
کانیهای کربناتی هیدروکسیلدار
کانی مالاکیت
این کانی دارای فرمول شیمیایی
> میباشد که در سیستم مونوکلینیک متبلور میشود. مالاکیت به عنوان یک کانی سوپرژن به مقدار زیاد در منطقه
اکسیداسیون با آزوریت ، کوپریت ، مس طبیعی و اکسیدهای آهن تشکیل میشود. گاهی به صورت پسود و آمورف آزوریت یافت میشود. بعضی از انواع آن به عنوان سنگ زینتی ، گلدان ، موزاییک ، جا سیگاری مصرف میشود.
کانی آزوریت
این کانی به فرمول شیمیایی
در سیستم مونوکلینیک متبلور میشود. این کانی نیز مانند مالاکیت ، اما به مقدار کمتر ، در منطقه اکسیداسیون و همراه با آن تشکیل میشود. این کانی یکی از کانههای
مس است و از آن مس استخراج میشود، اما مقدار آن نسبت به سایر ترکیبات مس کمتر است. بلورهای شفاف آن ، جنبه زینتی دارد و در
صنعت رنگسازی از آن استفاده میشود.
کانیهای کربناتی آبدار کمیاب
کانی اورچالیست
این کانی به فرمول شیمیایی
رنگ سبز کمرنگ یا آبی کمرنگ دارد. این کانی ، ارتورومبیک متبلور میشود و بلورهای آن سوزنی شکل است.
کانی گایلوسیت
این کانی به فرمول شیمیایی
در سیستم مونوکلینیک متبلور میشود و رنگ سفید مایل به زرد خاکستری دارد. این کانی در
دریاچههای ناترون در کالیفرنیا تشکیل میشود.
کانی ترونا
به فرمول شیمیایی
در سیستم مونوکلینیک متبلور میشود. بیرنگ است و یا رنگ سفید مایل به زرد دارد. این کانی و گایلوسیت هر دو به صورت رشتهای یا ستونی ، دانهای و پوستهای هستند. در اسیدها حل میشود و گاز CO
2 تولید میشد. این کانی به صورت لایههای ضخیم در نهشتههای دریاچههای شور تشکیل میشود.
کانی پیرسونیت
به فرمول شیمیایی
در سیستم ارتورومبیک ، رده پایرامیدال متبلور میشود. بیرنگ تا سفید میباشد. این کانی نیز در نهشتههای دریاچههای شور کالیفرنیا یافت میشود.
کانی ناترون
به فرمول شیمیایی
در سیستم مونوکلینیک متبلور میشود. رنگ سفید ، زرد یا خاکستری دارد. در آب محلول است و اغلب به صورت محلول در آب دریاچههای حاوی
سدیم ، مانند دریاچههای سدیمدار مصر و غرب آمریکا وجود دارد. همچنین به صورت بلور در نهشتههای نمکدار یافت میشود.
مباحث مرتبط با عنوان