جهت آشنایی با ساختار کلی چین ها، چند نمونه از مهمترین و متداولترین انواع چین ها معرفی می شوند.
1-چین تک شیب (Monocline) یا تک چین : در نقاطی که طبقات تقریبا
افقی است، در بعضی قسمتها لایه ها بدون ایجاد شکستگی،
شیب تندی پیدا می کنند و از سنگهای مجاور خود بالاتر قرار می گیرند. به این نوع ساخت، تک شیب گفته می شود.
2-پادگانه ساختمانی (Structural Terrace): اگر طبقات تک شیب را در امتداد شیب آن ادامه دهیم، در منطقه محدودی شیب لایه ها کمتر شده و به طبقات اولیه قبل از تغییر شکل تبدیل می گردند. این گونه طبقات را پادگانه ساختمانی نامند.
3-تاقدیس: تاقدیس چینی است که
تحدب لایه ها در آن به سمت بالا قرار گرفته باشد و یا چینی است که در آن طبقات قدیمی تر در
مرکز آن قرار دارند.
4-ناودیس:چینی است که تحدب لایه ها در آن به سمت پایین قرار گرفته باشد و یا در حالت کلی طبقات جوانتر در مرکز آن باشد.
زمانی که ترتیب چینه شناسی معلوم نباشد، اصطلاحات تاقدیس گون (Antiform) یا تاق شکل و ناودیس گون (Synform) یا
ناو شکل به کار می رود.
5-تاقدیس شکنجی (Anticlinorium) و ناودیس شکنجی (Synclinorium) (چینهای مرکب): تاقدیس و ناودیس بزرگی است که از چین های کوچک و زیاد تشکیل شده است. عرض این چین ها در حدود کیلومتر است.
6-آنته کلیز (Anteclise) و سینه کلیز (Syneclise): این عبارت به تاقدیس ها و ناودیس هایی اطلاق می شود که گسترش آنها در سطحی برابر چندین صد یا هزار کیلومتر مربع است. در این تاقدیس ها و ناودیس ها، شیب
دامنه چین در سطح
زمین ظاهرا محسوس نیست و فقط در مقاطع
عرضی با بزرگ کردن
مقیاس عمودی ظاهر می شوند.
7-بزرگ ناودیس (Geosyncline) یا ژئوسنکینال:حوضه رسوبی وسیعی است که ضخامت رسوبات آن در بعضی موارد به 5/12 کیلومتر نیز می رسد. این ضخامت زیاد رسوب ناشی از فرونشینی کف حوضه ژئوسنکینال بوده است (این نظر بر پایة انگارة زمین ناودیس بوده و امروز این واژه به Geocline تغییر یافته و برای توصیفات دیگری کاربرد دارد).
8-بزرگ تاقدیس (Geoanticline) یا ژئوآنتی کلینال : در حاشیه و یا قسمت مرکزی گودی های ژئوسنکینال ممکن است قطعاتی به سمت بالا حرکت کنند و ژئوآنتی کلینال را به وجود آورند (این نظر بر پایة انگارة زمین ناودیس بوده و امروز این واژه به Geocline تغییر یافته و برای توصیفات دیگری کاربرد دارد).
تقسیم بندی چین ها: چین ها را به روشهای گوناگون طبقه بندی می نمایند. این طبقه بندی براساس وضعیت هندسی سطح
محوری، برحسب
ضخامت چینه ها، بر مبنای زاویه دو وجهی چین، بر حسب تغییرات عمقی آنها و غیره صورت می پذیرد.
تقسیم بندی هندسی چین ها: بر حسب
زاویه ای که سطح محوری چین با سطح افق تشکیل می دهد، شکل های مختلفی از چین را می توان تشخیص داد.
1-
چین متقارن «Symmetrical Fold)
2-
چین نامتقارن «Asymmetrical Fold)
3-
چین برگشته «Overturned Fold)
4-
چین خوابیده «Recumbent Fold)
5-
چین هم شیب «Isoclinal Fold)
6-
چین جناغی «Chevron Fold)
7-
چین جعبه ای «Box Fold)
8-
چین بادبزنی «Fan Fold)
9-
چین تیگماتیک «Ptygmatic Fold)
10-
چین از دو سو مایل «Double plunging Fold)
11-
کنیک باند «Kink Band)
12-
تشتک «Basin» «حوضه)
13-
گنبد «Dome)
تقسیم بندی چین ها بر مبنای زاویه دو وجهی چین: با استفاده از این زاویه، شکل چین را می توان به نحو دقیقتری توصیف نمود. در این رابطه چین ها به انواع ملایم، باز، بسته، تنگ و هم شیب تقسیم می شوند.
تقسیم بندی چین ها بر مبنای تغییرات عمقی آنها: بر مبنای تغییرات عمقی انواع چین های زیر قابل تشخیص است:
1-
چین های موازی «Parallel Fold» یا متحدالمرکز «Concentric Fold)
2-
چین مشابه «Similar Fold)
3-
چین های هم آهنگ «Harmonic Fold» و ناهم آهنگ «Disharmonic Fold)
4-
چین دیاپیر «Diapiric Fold)
تقسیم بندی چین ها بر حسب ضخامت چینه ها: بر اساس ضخامت لایه ها در جهات موازی با سطح محوری در قسمتهای مختلف چین، چین ها را به انواع زیر تقسیم می نماید:
1-
چین ایزوپاک «Isopack Fold)
2-
چین مشابه
3-
چین با لولای ضخیم «Pil a charniére épaissis)
4-
چین با پهلوهای ضخیم «Pil a Flancs épaissis)
5-
چین نا هم آهنگ
تقسیم بندی چین ها براساس خطوط هم شیب: در این روش، نقاطی از یک لایه چین خورده که نسبت به یک سطح اساس دارای شیب های یکسانند را به هم وصل نموده و خطوط هم شیب را بدست می آورند. سپس بر اساس خطوط هم شیب، چین ها را تقسیم بندی می کنند. به طور غالب خطوط هم شیب نسبت به هم به صورت
موازی (Parallel)،
همگرا (Convergent) و یا
واگرا (Divergent) قرار می گیرند. و براساس نحوه قرارگیری آنها نیز چین ها به سه رده (Class) و چند زیر رده (Sub-Class) تقسیم می شوند.
چین های متفرقه: تعدادی از چین ها را علت تنوع و پیچیدگی شکل، نمی توان در محدوده طبقه بندی خاصی قرار داد.
1-
چین خوردگی دوباره «Refolding or Superimposed» «مکرر)
2-
چین های پوششی «En echelon Folds» «نردبانی، پله ای)
3-
چین های استوانه ای «Cylindrical Fold» و مخروطی «Conical Fold)
4-
چین های تیز «Cuspate» و مدور «Lobate)
5-
ریز چین ها «Parasitic Fold» و چین هایی با طرح SWZM
مکانیسم چین خوردگی (Mechanism of Folding)
عوامل به وجود آورنده چین ها به سه دسته کلی نیروهای قائم، نیروهای افقی و نیروهای ناشی از تزریق مواد شکل پذیر بین طبقات تقسیم می شوند. براساس عملکرد هر کدام از عوامل فوق، نحوه تشکیل چین ها را می توان به سه گروه عمده تفکیک کرد.
1-
چین خوردگی در اثر خمش «Flexure Folding» یا چین خوردگی حقیقی «True Folding)
2-
چین خوردگی در اثر برش
3-
چین خوردگی در اثر جریان مواد «Flow Folding)