• در جامعه ‏شناسی ‏دین در دوره جدید، دورکیم از شخصیتهاى مهمى است که نه تنها تحت تاثیر سن سیمون و کنت ، بلکه تحت تاثیر افرادى چون را برستون و اسمیت و آثار او درباره ادیان سامى و نیز تحت تاثیر استاد خود فوستل دوکولانژ واقع شده بود. نخستین خدمت دورکیم به جامعه‏شناسى دین عبارت بود از تحلیل او از نقشى که دین در تکوین وجدان جمعى یعنی وجدان وآگاهى اخلاقى جمعى جامعه ایفا مى‏کند، هرچند او با این انگاره زمانه‏اش همراه بود که مى‏گفت: دین محکوم به این است که سهم هر چه کمترى در زندگى جدید داشته باشد. ولى توجه او معطوف به بعد انحطاط و انتقادى دین نبود، بلکه توجه او به تحولش بود. و اگر چه در نظر او ادیان اصالت دارند و دین دروغین وجود ندارد، ولى الوهیت از نظر او هرگز چیزى فراتر از جامعه تغییر شکل یافته و جلوه نمادین پیدا کرده، نبوده است. جامعه با همان اثرى که بر اذهان آدمیان مى‏گذارد، همه تواناییهاى لازم را براى بیدارى احساس ملکوتى آنها نیز داراست; زیرا جامعه نسبت ‏به اعضاى خود همان مقامى را دارد که خدا نسبت ‏به مؤمنان. به نظر او، تحقیق علمى نیز نشان مى‏دهد که انسان‏ها هیچ‏گاه جز جامعه خویش را نپرستیده‏اند. تنها جامعه است که به‏خودى خود، یک واقعیت مقدس است توجیه کننده تمایزى است که میان امر مقدس و غیر مقدس دیده مى‏شود. روش تجربه ‏گرایی دورکیم در باب واقعیت اجتماعی، از اموری است که حتی به جامعه‏شناسی دینی وی نیز سرایت کرده است، به گونه‏ای که وی دین را نیز با عینک تجربه مطالعه می‏کند.

• نگرش دورکیم به دین بیش‏تر کارکردگرایانه با کارکرد مثبت است و بر همین اساس، وی در تحلیل دین، خلط اساسی بین معنا و محتوای نمادهای دینی و معنا و محتوای کارکردهای آن کرده است. درنهایت دورکیم بیان می‏کند: دین عبارت است از نظام به هم پیوسته و متشکلی از باورها و اعمالی در رابطه با اشیای مقدس و این اعمال و باورها تمام کسانی را که به آن می‏پیوندند در یک واحد اجتماعی اخلاقی به نام «کلیسا» پیوسته و متحد می‏سازد. دورکیم معتقد است که هیچ چیز ذاتا مقدس یا دنیوی نیست، بلکه زمانی یکی از این دو خصلت را پیدا می‏کند که مردم یا بر آن پدیده ارزشی فایده‏مند قایل شوند و یا بر عکس، صفاتی ذاتی به آن نسبت دهند که با ارزش وسیله‏اش هیچ ارتباطی نداشته باشد.

منابع

• ریمون آرون، مراحل اساسى‏اندیشه در جامعه ‏شناسى، باقر پرهام،ص‏377
• کرامبى و دیگران، فرهنگ جامعه ‏شناسى، حسن پویان،تهران، نشر،1376، ص‏133
• میرچا الیاده، دین پژوهی، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی
• آنتونی گیدنز، جامعه ‏شناسی، ترجمه منصور صبوری، ص 492
• ملکلم همیلتون،جامعه‏ شناسی دین، محسن کلاشی، ص‏139
• ساموئل کنیگ، جامعه ‏شناسی، ترجمه مشفق همدانی، ص 132

برای مطالعه تکمیلی بخوانید