مقدمه
منظور از اصول رشد و اصول تکاملی بهداشت روانی در مکتب اسلام ، اصولی هستند که میتوانند به عنوان الگو و دستورالعمل در تصمیمگیری ، برنامهریزیهای روزانه در حد فرد و اجتماع و حل مشکلات زندگی روزمره و دستیابی به زندگی سالم و رشد به انسان کمک نمایند. دستیابی به یک زندگی سالم جز از طریق فراگیری ، پذیرش و کاربرد این اصول امکان پذیر نیست. با آموزش این اصول به فرد و جامعه و پذیرش و کاربرد آنها ، عملا میتوان به ایجاد سلامت روانی کمک کرد و در نتیجه اصول فوق میتواند به عنوان عوامل پیشگیری از اختلالات واکنشی تلقی شوند.
تشابه قوانین رشد با قوانین راهنمایی
قوانین و اصول رشد را میتوان به قوانین راهنمایی تشبیه کرد. بررسی تصادفات و مشکلاتی که در جادهها پیش میآیند، نشان میدهد که اکثر اشکالات (بیش از 90 درصد تصادفات رانندگی) ، به علت عدم مراعات قوانین راهنمایی و رانندگی است و عواملی مانند نقص فنی ، مسئول درصد بسیار کمی از تصادفات میباشد. به همین ترتیب ، مهمترین عامل در بروز اختلالات روانی واکنشی ،
انحرافات جنسی ،
اعتیادات دارویی و
اختلالات شخصیت ، عدم توجه به قوانین رشد میباشد و عوامل بیولوژیکی دخالت کمی در بروز این اختلالات دارند. در نتیجه با آموزش و کاربرد اصول رشد ، میتوان این خلا بزرگ را پر نمود و از بروز اختلالات فوق پیشگیری کرد.
طبقهبندی اصول رشد
در معیارهای اسلامی ، وظایف انسان در سه بعد اساسی طبقهبندی شدهاند.
- وظیفه انسان نسبت به خدا
- وظیفه انسان نسبت به خود
- وظیفه انسان نسبت به جامعه
امام باقر علیهالسلام این وظایف را در جملاتی کوتاه که خود فرازهایی از وحی الهی به حضرت آدم علیهالسلام میباشد، چنین بیان نموده است:
- وظیفه انسان در رابطه با خداوند ، پرستش او و عدم شوک نسبت به او میباشد. در صورت انجام وظیفه در این مورد ، خداوند نیز درخواست او را اجابت مینماید.
- انسان نسبت به اعمالش مسئول است و برحسب اعمالش پاداش خواهد یافت.
- در رابطه با مردم باید طوری رفتار نماید که میل دارد با او رفتار نمایند.
اصول تکاملی بهداشت روانی در رابطه انسان و خدا
اصل اول: اصل توحید ، لزوم تطبیق رفتار ارادی با آموزشهای توحیدی
اصل دوم: اصل لزوم قضاوت براساس علم و بیاعتبار بودن حدس و گمان و تخمین
اصل سوم: اصل هدفدار بودن جهان هستی و دستیابی به رشد و تکامل (فلسفه زندگی از دیدگاه اسلام)
اصل چهارم: اصل نظارت خداوند بر انسان ، دخالت او در امور و تصادفی نبودن رویدادها
اصل پنجم: اصل پاداش ، مجازات و جبران
اصل ششم: اصل لزوم توجه به نعمات خدادادی و جنبههای مثبت زندگی و شکرگزاری
اصول تکاملی بهداشت روانی در رابطه انسان با خود
اصل هفتم: اصل مسئول بودن انسان
اصل هشتم: اصل لزوم برنامهریزی براساس تفکر و تعقل
اصل نهم: اصل آزادی و کرامت انسان بر اساس کنترل نفس
اصل دهم: اصل نظم
اصل یازدهم: اصل لزوم توجه به ظرفیت روانی و عوامل تقویت کننده و محدو کننده آن
اصل دوازدهم: اصل امامت یا همانندسازی با الگوهای برتر و حرکت به سوی برترین شدن
اصل سیزدهم: اصل لزوم شناخت نیازها و برآوردن آنها در حد تکلیف
اصل چهاردهم: لزوم توجه به این واقعیت که احکام الهی بر اساس دستیابی به مصلحت و دوری از ضرر است.
اصل پانزدهم: لزوم حفظ آگاهی و تمرکز فکر دائمی
اصل شانزدهم: لزوم توجه به وجود راه حل اختصاصی و تخصصی برای هر کار
اصل هفدهم: لزوم پیشبینی مشکلات عمومی و پایداری در مقابل آنها
اصل هجدهم: اصل تکرار در رفتارهای تکاملی و عدم اصرار در رفتارهای سقوط دهنده
اصول تکاملی بهداشت روانی در رابطه انسان با خود و انسان با دیگران
اصل نوزدهم: اصل لزوم آماده شدن زمینه و زمان مناسب برای هر کار فردی و اجتماعی و آموزش تدریجی اصول رشد
اصل بیستم: احتیاط در امور فردی و اجتماعی و تاکید بر واقع بینی
اصل بیست و یکم: لزوم توجه به کاربرد تمام امکانات خدادادی در ایجاد رشد در خود و دیگران
اصل بیست و دوم: لزوم توجه به امکانات و محدودیت افراد جامعه و تعدیل توقعات
اصل بیست و سوم: لزوم سالم بودن افکار و رفتار فرد برای خود و جامعه
اصل بیست و چهارم: لزوم توجه به شرایط زمان و مکان و دفع افسد به فاسد
اصل بیست و پنجم: اصل توسع در انجام تکلیف و لزوم برآوردن آن به مقدار ممکن
اصل بیست و ششم: لزوم اقرار به تقصیر در موارد کوتاهی از انجام تکالیف و پذیرش عذر دیگران
اصل بیست و هفتم: اصل تاکید برحفظ امید و چشمداشت پیروزی فردی و اجتماعی در صورت حاکمیت فطرت و عمل به تکالیف الهی
اصل بیست و هشتم: لزوم توجه به نقش مثبت و منفی یادگیری در زندگی فردی و اجتماعی
اصل بیست و نهم: اصل عدل ، اصل لزوم ارزیابی خود و دیگران بر اساس عدل و دست کم نگرفتن رفتارهای تکاملی انسان
اصل سیام: اصل برائت و لزوم حمل به صحت کردن عمل مسلمانان
اصل سی و یکم: اصل لزوم رازداری در مورد خود و دیگران
اصول تکاملی بهداشت روانی در رابطه انسان با دیگران
اصل سی و دوم: اصل لزوم شناخت زمان و جامعه
اصل سی و سوم: اصل مدیریت و لزوم توجه به تقسیم کار در محیطهای اجتماعی بر اساس استعداد افراد
اصل سی و چهارم: اصل معیار قرار دادن خود در روابط اجتماعی
اصل سی و پنجم: اصل لزوم همکاری و همبستگی با گروههای زیر حاکمیت فطرت و مبارزه با گروههای زیر حاکمیت شهوت
اصل سی و ششم: اصل تاکید بر وجدان عمومی و معتبر بودن نظر جامعه
اصل سی و هفتم: اصل واکنش متقابل در روابط اجتماعی با توجه به تحمل و تغافل
اصل سی و هشتم: اصل لزوم خودداری از ستیزهجویی
اصل سی و نهم: اصل امر به معروف و نهی از منکر و لزوم شرکت در سالمسازی محیط
اصل چهلم: اصل لزوم اصالت دادن به حق و نه به اکثریت
مباحث مرتبط با عنوان
