| ویروسها کوچکترین عوامل عفونت‌زا هستند که قطر آنها تقریبا بین 20 تا 300 نانومتر است و در ژنوم خود تنها دارای یک نوع اسید نوکلئیک (RNA یا DNA) هستند. اسید نوکلئیک ویروس ، درون پوسته‌های (Coat) پروتئینی محصور شده و گاهی یک غشای چربی نیز این پوسته را احاطه می‌کند. یک واحد عفونی کامل را ویریون (Virion) می‌نامند. |
اطلاعات اولیه
ویروسها در محیط خارج سلولی ، بدون فعالیت بوده و تنها قادرند در سلولهای زنده تکثیر یافته و در سطح ژنتیکی به عنوان یک
انگل عمل نمایند. اسید نوکلئیک ویروس حاوی یک سری اطلاعات ضروری است که موجب سنتز ماکرومولکولهای اختصاصی و لازم برای تولید نسلهای بعدی ویروس ، در داخل سلولهای آلوده میزبان می‌گردد. طی دوره همانندسازی ویروس ، نمونه‌های متعددی از اسید نوکلئیک و پوسته‌های پروتئینی آن ساخته می‌شوند. پوسته‌های پروتئینی در کنار یکدیگر قرار گرفته و
کپسید (Capsid) را تشکیل می‌دهند.
کپسید با احاطه کردن اسید نوکلئیک ویروسی موجب حفاظت آن در برابر محیط خارج سلولی می‌شود. کپسید اتصال و نفوذ ویروس به سلولهای جدید را نیز تسهیل می‌کند. عفونت ویروس ممکن است تاثیر ناچیزی بر روی سلول میزبان داشته باشد و یا این که موجب آسیب عمده سلول و یا مرگ آن شود. دنیای ویروسها سرشار از تنوع است. آنها از نظر
ساختمانی ، سازمان ژنتیکی و نحوه بیان آن روشهای همانند سازی و نحوه انتقال بسیار با یکدیگر متفاوت هستند. طیف میزبانهای یک ویروس ممکن است بسیار محدود و یا خیلی گسترده باشد.
اصطلاحات و تعاریف در ویروس شناسی
- کپسید: پوشش یا غلاف پروتئینی که ژنوم اسید نوکلئیک را در بر می‌گیرد.
- کپسومر (Capsomer): واحدهای مورفولوژی هستند که با استفاده از میکروسکوپ الکترونی در سطح ویروسهای 20 وجهی می‌توان آنها را مشاهده کرد. هر کپسومر متشکل از مجموعه‌ای از پلی پپتیدها می‌باشد. کپسومرهایی که کاملا مشابه یکدیگرند، گاهی از لحاظ شیمیایی با یکدیگر تفاوت دارند.
- ویروس ناقص (Defective Virus): ذره ویروسی را گویند که در بعضی از جنبه‌های همانند سازی از لحاظ عملکردی ناقص است.
- پوشش Envelope: غشا لیپیدی است که اطراف برخی از ذرات ویروسی را احاطه می‌کند. این پوشش طی روند کامل شدن ویروس و جوانه زدن از غشا سلولی بدست می‌آید. گلیکوپروتئین‌های رمزگذاری شده توسط ویروس در سطح پوشش قرار می‌گیرند که اصطلاحا آنها را پیلومر می‌نامند.
|
- نوکلئوکپسید: مجموعه پروتئین _ اسید نوکلئیک را گویند که در واقع فرم بسته بندی شده ژنوم ویروس است. این اصطلاح معمولا وقتی بکار می‌رود که نوکلئوکپسید یک جز ساختمانی کوچک از یک ذره ویروسی پیچیده‌تر باشد.
- واحدهای ساختمانی (Structural unit): ساختمان پایه پوسته از جنس پروتئین است و معمولا مجموعه‌ای از چند واحد پروتئینی متفاوت می‌باشد. واحد ساختمانی غالبا به عنوان پروتومر شناخته می‌شود.
- زیر واحد: یک زنجیره واحد پلی پپتیدی که به صورت پیچ خورده می‌باشد را زیر واحد گویند.
- ویریون: ذره ویروس کامل است که در برخی موارد معادل نوکلئوکپسید است، اما در ویریونهای پیچیده شامل مجموعه نوکلئوکپسید و پوشش محیطی آن است. ویریون در انتقال اسید نوکلئیک ویروسی از سلولی به سلول دیگر نقش دارد.
- دوره تغذیه اکتسابی: زمانی است که ناقل عاری از ویروس از منبع ویروس تغذیه می‌کند.
- پایداری: زمانی است که یک ناقل ، پس از جدا شدن از منبع ویروس ، می‌تواند آلوده باقی بماند.
- ویروسهای نیش زاد: ویروسهایی هستند که بر روی نیش آرواره‌ای حمل می‌گردند و اکثر یا تمام ویروسهای ناپایا را شامل می‌شوند.
- ویروسهای گردش کننده: ویروسهایی هستند که از دیواره معده ناقل عبور می‌کنند و وارد خون و لنف می‌شوند. سپس از طریق غدد بزاقی قطعات دهانی ناقل را آلوده می‌سازند. اینها در ناقل تکثیر نمی‌یابند.
- ویروسهای تکثیر شونده: ویروسهایی هستند که در بدن ناقل خود تکثیر می‌یابند.
مباحث مرتبط با عنوان
