اسماعیل ، مرشد کامل:
بار دیگر یاران و مریدان،
اسماعیل میرزا پسر دیگر شیخ حیدر را که در آن هنگام کودکى شش ساله بود، اما در عین حال خلیفه و ولیعهد سلطان على محسوبمىشد با اجازه مادرش که در اردبیل با پسر دیگر خود ابراهیم باقى مانده بود، به گیلان منتقل کردند. در گیلان کارکیا میرزا على، فرمانرواى محلى
لاهیجان و
دیلمان، که شیعه و سید و دوستدار خاندان صفوى بود در نگه داشت کودک اهتمام کرد.
اسماعیل، از همان کودکى، از جانب مریدان پدر، صوفى اعظم، مرشد کامل و شیخ و سلطان محسوبمىشد و حتى او را به عنوان شاه تلقىمىکردند. وى در 905 ق / 1499 م هنگامى که سیزده سال بیش نداشت و عمدتا" آلت دست اغراض سرکردگان قزلباش بود به اردبیل آمد و از موقعیت متزلزل
آق قویونلو و تجزیه قلمرو آنها استفاده کرد و موقعیت را براى خروج مناسب یافت. در 906 ق / 1500 م، فرخ یسار - حاکم شروان - را نزدیک قلعه
گلستان شکست داد و مقتول کرد و در 907 ق / 1501 م سپاه
میرزا الوند را در حدود نخجوان منهدم و مغلوب نمود. سپس فاتحانه وارد تبریز شد و در آنجا سلطنت خود را اعلام داشت. از این تاریخ فرمانروایان این خاندان به مدت دویست و سى سال بر ایران حکمروایى داشته و دورانى از اعتلاء و عظمت و حضیض و ذلت را هم خود تجربه کرده و هم نتایج آن را براى آیندگان به میراث باقى گذاشتند.
