ابو نصر صاعدی احمد
(ابو نصر اُستوایی)
«482 ـ 410 ق / 1089 ـ 1019 م»
ابو نصر صاعدی احمد بن محمد بن صاعد بن محمد، نیز از نوادگان
قاضی صاعد بود و به ابواستوایی زینبی و شیخالاسلام شهرت داشت. از کودکی در دامان نیایش، قاضی صاعد پرورش یافت و یکی از محبوبترین فرزند زادگان او بود. چهرهای زیبا داشت و از آغاز جوانی به دلیری و سوارکاری و تیراندازی آوازه بود.
ـ ابو نصر صاعدی، حدیث را از نیای خود قاضی صاعد و پدرش قاضی ابوسعید و عمویش قاضی ابوالحسن صاعدی و همچنین از قاضی ابوبکر حبری و ابوسعید صیرفی و تعداد دیگری از بزرگان فرا گرفت. چندی در بغداد، نزد ابوالطیب طبری و در بخارا نزد ابوسهل عبدالکریم بن عبدالرحمن کلابادی تلمذ کرد. وی در حدود 430 ق / 1038 م که نفوذ
غزنویان در خراسان از میان رفت و
سلجوقیان به تدریج قدرت یافتند، بزرگترین رهبر مذهبی آن دیار بود. پس از این تاریخ، بر اثر عواملی به سختگیری در امور مذهبی گرایش پیدا کرد و با دیگر فرق اسلامی به ستیز برخاست. و آنان را به جان هم انداخت. در این کار چندان پیش تاخت که عالمان دینی دیگر فرقهها از او رنجیدند و دوری گزیدند. بر اثر تحریکات او ، سخنوران بر منابر به نفرین کردن فرقههای دیگر پرداختند. این کار موجب آن شد که مقام و احترام وی در سالهای پس از 450 1/ 1058 م از میان برود. چون دور پادشاهی به اسب ارسلان سلجوقی و وزارت به نظام الملک رسید، رفتار او تعدیل یافت. ظاهرا" او مدتی در این سالها بیکار بود و پایگاه رسمی نداشته است (فارسی: تاریخ نیشابور، ص 138).
به گفته فارسی در همین سالها او به عنوان پیک به ماوراءالنهر فرستاده شد و شایستگی خود را در کارهای بزرگ نشان داد و تا آغاز پادشاهی ملک شاه سلجوقی سرگرم این گونه کارها بود. در زمان این پادشاه، قضای نیشابور به ابونصر واگذار شد و اندکی بعد مقام قاضیالقضاتی یافت و از این پس برخلاف گذشته، رفتاری نیک در پیش گرفت. ابونصر پس از یک بیماری سخت و کوتاه در 8 شعبان 482 ق / 16 اکتبر 1089 م درگذشت و در آرامگاه خانوادگی صاعدیان در نیشابور به خاک سپرده شد.
