ابو ایّوب خالد بن زید انصاری حدود بیست سال قبل از بعثت در
قبیله بنی نجار در
مدینه به دنیا آمد. او در سال 12 بعثت در
پیمان دوم عقبه حضور یافت و با رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بیعت نمود.
پیامبر اسلام پس از هجرت به مدینه، تا زمان اتمام ساختمان مسجد و خانه‌ی کنارش، در خانه او اقامت کرد. ابوایوب که مردی فقیر بود، بزغاله‌اش را که تنها دارایی‌اش بود، به برکت تشریف فرمائی رسول خدا قربانی کرد، و در هنگام مراسم جشن عروسی فاطمه زهرا علیهاسلام نیز به جهت علاقه‌اش به خاندان نبوت، گوسفندی به پیامبر اهداء نمود.
رسول خدا در مراسم اخوت اسلامی، بین او و
مصعب بن عمیر ،
پیمان برادری استوار ساخت. ابوایوب در تمام
غزوه‌های رسول خدا حضور داشت. او در
نبرد خیبر نگهبان خیمه رسول خدا بود و پیامبر در حقش دعا فرموده بود.
ابو ایوب انصاری از جمله صحابه بزرگ رسول خدا بود که پس از رحلت پیامبر به دفاع از حق امامت
امام علی علیه السلام پرداخت.
او پس از ماجرای
سقیفه بنی ساعده و موضع‌گیری حضرت علی علیه السلام در برابر حکم این سقیف، از زمره دوازده تن مبارز سیاسی مدینه بود که در آن فضای رعب و وحشت، به مخالفت با حکومت پرداخت، در مسجد النبی مدینه در مقابل خلیفه سخن گفت و
واقعه غدیر خم را یاد آور شد.
او در زمان خلافت
عثمان نیز از مخالفان وی بود و در کنار دیگر صحابیان مبارز، نامه ای به سایر بلاد اسلامی نوشت و ضمن گلایه از اوضاع نابسامان مرکز اصلی اسلام، مدینه، مردم آن بلاد را به مبارزه فرا خواند.
ابوایوب امامت جماعت مسجد النبی مدینه را عهده دار بود و پس از قتل عثمان از نخستین کسانی بود که با امام علی علیه السلام بیعت کرد. او از آن پس در کنار امیر المؤمنین علیه السلام در سه نبرد
جمل ،
صفین و
نهروان حضور یافت، با
پیمان شکنان، ستم پیشگان و یاغیان ِ از دین برگشته جنگید و در این سه نبرد حماسه ها آفرید. به عنوان نمونه می توان به کشتن حرقوص بن زهیر سعدی، بنیان‌گذار خوارج در جنگ نهروان، اشاره کرد.
پس از شهادت امام علی علیه السلام و در زمان حکومت
معاویه، ابوایوب انصاری برای جنگ به
قسطنطنیه (استانبول فعلی) رفت و سرانجام در سال 52، در هنگام محاصره قسطنطنیه بیمار شد و در گذشت. بنا به وصیتش او را در پای دیوار شهر قسطنطنیه به خاک سپردند. پس از استیلای ترکان بر قسطنطنیه، در محل دفن ابو ایوب مسجد بزرگی بنا نهاده شد، و اکنون نیز مرقدش در شهر استانبول زیارتگاه
شیعه و
سنّی است.
منابع: الاستیعاب / 1
الاصابه
اسد الغابه / 1 و 6
قاموس الرجال / 4
اعیان الشیعه / 6
طبقات / 3
الغدیر 1 و 9
الکنی والاقاب / 1
