“ آل ” از ماده “ اول ” است که به معنای سرپرستی و پیشوایی به کار می رود و آل هر کس به اهل او گفته می شود: یعنی کسانی که تحت سرپرستی او هستند.
با این حال این کلمه معمولا به معنای خاندان و دودمان به کار می رود که اخص از معنای لغوی آن است و تنها برای کسانی بکار می رود که به نوعی صاحب شرافت و برتری باشند و هرگز به خاندان کسی که ناشناخته و گمنام باشد و یا برتری ویژه ای نداشته باشد، آل گفته نمی شود.
در فرهنگ اسلامی و مواردی که در قرآن وجود دارد، نسل و خاندان یک شخص اختصاصی به پسران و پسرزادگان ندارد و خاندان یک شخص بواسطه فرزندان دختر او نیز قابل تعریف است. به همین دلیل است که در
آیه مباهله، از
امام حسن و
امام حسین علیهما السلام به عنوان فرزندان پیغمبر یاد شده است.
در فرهنگ عامه و مواردی در روایات و آیات هست که آل به معنای پیروان و همدلان یک شخص به کار رفته است. برابر این معنا، آل محمد شامل همه پیروان حقیقی و رهروان راستین آیین محمدی خواهد بود. با این همه آنچه منظور اصلی در دعاها و اذکارهای نظیر “
اللهم صل علی محمد و آل محمد ” است، تنها گروه خاصی از دودمان رسول خدا سلاماللهعلیه را در بر می گیرد که همان اهل بیت رسول خدا و امامان معصوم (علیهم السلام) است و هرگاه قرینه خاصی در کلام نباشد، “ آل محمد” به همین معنا خواهد بود.
پس " آل محمد" معمولا بر اهل بیت معصوم رسول خدا اطلاق می شود.
امیرالمومنین علیه السلام می فرماید: آنان ـ ال محمد صلی الله علیه و آله ـ محل اسرار خداوند ملجأ فرمان او و محل علم پروردگار هستند. آنان مرجع احکام خداوند و پناهگاه کتابهای او و کوههای استوار دین او می باشند در قسمت دیگر از خطبه نهج البلاغه می فرماید:
(
لایقاس به ال محمد و هذا الامه احمد لا یسوی بهم من جرت نعمتهم علیه ابدا، هم اساس الدینی و عماد الیقین)؛ (هیچکس از این امت را با آل محمد صلی الله علیه واله مقایسه نتوان کرد. آنان که ریزه خوار نعمت آل محمدند یا آنها برابر نخواهند بود. آنها اساس دین و ارکان یقین اند.)
مراجعه شود به:
آل محمد صلی الله علیه و آله در قرآن
مقام آل محمد - ص
سفارش امام حسن عسگری به احترام به بستگان آل محمد