آل باوند
«45 - 750 ق / 665 - 1349 م»
از جمله سلاله محلی که در زمان خلفای عباسی، هنوز حکومتهای محدود و منطقهای خود را حفظ کرده بودند، خاندان باوند بود که در این ایام، در جبال شروین از کوهستانهای شرقی طبرستان کسب قدرت کرد. در باب خاستگاه و تبار آنها در روایات بازمانده، ابهام بسیار وجود دارد، ولی شاید آنها به تقلید یا رقابت با آل دابویه، نسب خود را به کیوس - کاوس برادر خسرو انوشیروان - میرساندند. آل باوند، خود را پتشخوارگر شاه و ملک الجبال هم مینامیدند و عنوان اسپهبد را نیز بر نام خود میافزودند. هر چند فرمانروایان این خاندان، بعدها برای حفظ قدرت موروثی خویش، ناچار به قبول آیین خلفا و اظهار اطاعت نسبت به آنها شدند ولی تختگاه آنها در جبال طبرستان تا مدتها بعد همچنان کانون تشعشع روح ایرانی باقی ماند. از دوران خلافت مأمون هم، در حالی که، سالانه مبلغی به عنوان مال صلح به اعراب میدادند، آیین پدران خود را حفظ کردند. با آن که شورش مازیار در طبرستان، ادامه حکومت آنها را برای مدتی قطع کرد، اما در مدت زمان قیام علویان، قدرت آنها همچنان باقی بود و تا روی کار آمدن آل زیار نیز، این امر در همان تیره قدیم ادامه داشت.
آل باوند در طول هفت سده حکومت خود به سه شاخه تقسیم شد؛ گیوُ سیّد، اِسْپَهبدیه، و کین خوازیّه. مرکز حکومت آنها در آغاز، سرزمینی به نام فِریم «= فَریم، پِریم یا قارِن» در کنار شهریار کوه واقع در شرق سلسله کوههای طبرستان بود. عدهای از امیران این سلسله را «شهریار» میگفتند و شاید ارتفاعات موسوم به شهریار کوه که مقر نخستین امرای این سلسله بوده، نام خود را از همانها گرفته باشد. از شاخه گیوسان آل باوند سیزده تن از 45 تا حدود 390 ق / 1000 - 665 م در فریم فرمان راندند. این شاخه منسوب به کیوس یا کاووس پسر قباد است و نخستین فرمانروایشان باوْ نام داشت.
شاخه دوم به اسپهبدیه مشهور است و بنیانگذار آن قارن پسر سهراب است که در 466 ق / 1074 م و بنا به قولی در 486 ق / 1093 م وفات یافت و پس از وی پسران و نوادگانش به تدریج نیرو گرفتند و پارهای از طبرستان را به تصرف درآورده، دولتی نسبتاً بزرگ تأسیس کردند. از این شاخه هشت تن به شهرت رسیدند.
شاخه سوم؛ کین خوازیه، به روزگار شمس الملوک رستم، یکی از خواهران او به ازدواج شهریار بن کین فراز درآمد و از او پسری متولد شد که کین فراز نام گرفت و سومین شاخه آل باوند از او پدیدار گشت. حکام این شاخه از آل باوند، اغلب دست نشانده ایلخانان بودند. اگر چه اینان نیز شاه مازندران خوانده میشدند، اما قلمروشان از شاخه پیشین محدودتر بود. از این سلسله نیز هشت تن به فرمانروایی رسیدند.
مطالب آل باوند :
