نگاه کلی
رادون سنگینترین عضو گروه
گازهای نجیب میباشد. این گاز در شرایط عادی از نظر شیمیایی بیاثر است و به صورت یک گاز تک اتمی باقی میماند. در هوایی که تنفس میکنیم مقداری رادون وجود دارد. اما به علت بیاثر بودن و انحلال پذیری کم آن در مایعات بدن خود رادون خطر چندانی ندارد. احتمال تجزیه رادون در زمان کوتاه توقف در شش بسیار پایین است. بیشترین خطر ناشی از پرتوزایی عناصری است که بطور متوالی از
تجزیه رادون تولید میشوند.
منبع ایجاد رادون
اورانیوم در ترکیب اکثر سنگها و خاکهای گرانیتی وجود دارد. اورانیوم 238 طبق فرآیند تجزیه پرتوزا که چهارده
فرآیند واپاشی متوالی است به
یک ایزوتوپ غیر پرتوزا (پایدار)
سرب است تبدیل میشود. محصول یکی از این 14 مرحله واپاشی پرتوزای
234U رادون میباشد. این عنصر به همراه
هلیم تنها عنصرهای گازی ذرههای آلفا میباشد و بنابراین متحرک است. پیش ماده رادون ،
رادیوم - 226 است که
نیم عمر آن 1600 است و با انتشار
ذره آلفا واپاشی میکند.
نیم عمر رادون
ایزوتوپ رادون نیم عمری برابر 3.8 روز دارد و این زمان برای نفوذ آن از درون سنگ جامد یا خاکی که ابتدا از آنجا بوجود آمده ، کافی میباشد. بیشتر رادون مستقیما در فضای آزاد رها میشود. غلظت بسیار کمی از رادون که در هوا وجود دارد، حدود نیمی از تماس انسان با
پرتوزایی را شامل میشود و نیمی دیگر ناشی از منابعی مانند
پرتوهای گاما از فضاهای دور دست میباشد.
چگونگی راهیابی رادون به مکانهای مسکونی
قسمت اعظم رادونی که به فضای خانهها نشت میکند از یک متری خاکی که در زیر و اطراف پایههای ساختمان قرار دارد ناشی میشود. رادون تولید شده در عمق بیشتر احتمالا پیش از رسیدن آن به سطح زمین به عنصری غیر گازی و ساکن واپاشی میکند. خاکهای سست و شنی مهمترین راه نفوذ رادون به سطح زمین میباشند.
در حالی که خاک سفت و فشره رسی مانع از جریان آن میشود. چنانچه
فشار هوا در زیر زمینهای منازل کم باشد ورود
گاز به میزان قابل توجهی افزایش مییابد. استفاده از
چاههای آب (آرتزین) هم یکی از راههای انتشار رادون در محیط خانه است. با گرم کردن آب چاه ، رادون در هوا رها میشود.
دختران رادون
سه عنصر
پولونیوم ،
سرب و
بیسموت که از تجزیه متوالی رادون حاصل شده و
خاصیت پرتوزایی دارند دختران رادون نامیده میشوند. این عناصر در
مقادیر ماکروسکوپی جامدند و وقتی در هوا تشکیل شوند به سرعت به ذرات
گرد و غبار میچسبند و موقع تنفس همراه هوا وارد
ششها شده و به سطوح آن میچسبند. این عناصر ذرات آلفای پرانرژی منتشر میکنند که تابش آنها به سلولهای
نای آسیب میرساند و این آسیب میتواند نهایتا به
سرطان ریه منتهی شود.
در واقع دختران رادون بعد از
سیگار دومین عامل ایجاد سرطانهای ریه میباشند. معدنچیانی که در
معادن زیر زمینی اورانیوم ، بدون تهویه مناسب کار می کنند بیشترین تماس را با ذرههای آلفای حاصل از
تجزیه هستهای رادون دارند. درصد سرطان ریه در آنها ، حتی پس از اعمال موارد خطر ناشی از سیگار ، بیشتر از مردم عادی میباشد.
توالی واپاشی رادون
توالی واپاشی رادون تا تشکیل 
- بطور متوسط کمتر از یک روز صورت میگیرد، در مقابل تجزیه هستهای به بیسموت نیم عمری برابر 22 دارد. در واقع بیشتر سرب قبل از انجام این واکنش از بدن دفع میشود.
- برخی دخترهای رادون در توالی بالا با انتشار ذره بتا تجزیه میشوند، اثرهای ذره بتا روی سلامتی انسان ناچیز است زیرا انرژی این ذرات در مقایسه با ذرات آلفا کمتر است و گسیخته شدن سلول بر اثر انفجار و انرژی زیاد ، آغازگر سرطان میباشد.
- در حال حاضر دانشمندان در حال بررسی تأثیر سیگار و افزایش سطح رادون بطور همزمان بر میزان سرطان ریه میباشند.
مباحث مرتبط با عنوان
