مقدمه
مجموعه رشته شیمی (
شیمی محض ،
شیمی کاربردی ، شیمی دبیری) در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری از مجموعه رشته های علوم پایه است. که اهمیت و جذابیت خاص خود را داراست. بدون شک علوم پایه، پایه تمامی علوم و کاربردها در جامعه است. کار در زمینه علوم پایه و تحقیقات و سرمایه گذاری در آن جزو افتخارات خاص هر ملتی است. این رشته توسط داوطلبان آزمون سراسری که در گروههای ریاضی و تجربی تحصیل کرده اند انتخاب می گردد. سابقه طولانی این علم در زندگی بشر گویای اهمیت خاص آن برای اوست. این علم در طول تاریخ، بخصوص در دهه های اخیر،توسعه روز افزونی را طی نموده است. اختصاص جوایز بزرگ در سطح جهانی به این رشته (از جمله جایزه نوبل) گویای اهمیت شایان این رشته تحصیلی است. علم شیمی پایه ای است برای دیگر علوم تجربی، به طوری که امروز، گستردگی علم شیمی به حدی است که نمی توان آن را از شاخه های دیگر تحصیل مجزا و حد و مرزی برای آن مشخص نمود. اهمیت و کاربرد شیمی در
پزشکی ،
دارو سازی ،
کشاورزی ، صنایع غذایی، علم مواد، راه و ساختمان، صنایع پلاستیکی، رنگ و رزین و... بر هیچ کس پوشیده نیست.
پیشرفتهای اخیر ایران در توسعه کارخانجات مادر مانند پتروشیمی، پالایشگاه، صنایع پلاستیکی، صنایع غذایی و دارویی نیز توجه خاص به این رشته را ایجاب می کند. افزایش سطح کیفیت محصولات، اعمال استانداردهای مطلوب، همگی نیاز به ارتقای دانش شیمی دارد. یک
آزمایشگاه خوب در هر موسسه و کارخانه ای با یک شیمی دان خوب می تواند بازدهی مطلوبی داشته باشد. اغلب آزمایشگاههای کارخانجات مادر یا کارخانجات تبدیلی معتبر در کشور توسط متخصصان و کارشناسان شیمی اداره می شود. با عنایت به گسترش فراگیر فرآیند تولید و توسعه، در کشور، توجه بیشتر به علم شیمی از ضروریات محسوب می گردد. در حال حاضر، رشته شیمی در مقطع کارشناسی در سه گرایش: شیمی محض، شیمی کاربردی و شیمی دبیری در اغلب دانشگاههای کشور ارائه می گردد. خوشبختانه مقاطع تحصیلات تکمیلی در گرایشهای متفاوت این رشته، در تعداد قابل توجهی از دانشگاههای مملکت دایر است و با توجه به سابقه طولانی رشته شیمی در دانشگاههای ایران، توان علمی متخصصان این رشته در وضعیت مطلوب و قابل قبولی است.
تعریف و هدف
دوره کارشناسی شیمی یکی از دوره های آموزش عالی است که دارای سه شاخه: شیمی محض، شیمی کاربردی و شیمی دبیری می باشد. هدف آن، آموزش و تربیت کارشناسان متخصص در زمینه های آموزش شیمی در دوره های مختلف دبیرستانی، راهنمایی و تربیت کمک پژوهشگر، آماده نمودن دانشجویان برای ورود به دوره کارشناسی ارشد و دکتری در ارتباط با تربیت کادر آموزشی و پژوهشی مورد نیاز دانشگاهها و موسسات تحقیقاتی و تربیت متخصصان مورد نیاز صنایع شیمیایی کشور است.
کارشناسان شیمی علاوه بر داشتن واحدهای مشترک درسی، واحدهای اختصاصی شاخه خاص خود را می گذرانند؛ البته دانشجویان برای انتخاب 15 واحد درسی حق انتخاب و آزادی عمل دارند (به جز گرایش دبیری که 3 واحد انتخابی دارند). با انتخاب درست این واحدها، دانشجویان در گرایش تخصصی تری مانند: شیمی فیزیک، شیمی تجزیه، شیمی آلی،
شیمی معدنی ،
شیمی پلیمر ، بیوشیمی و دیگر گرایشها اطلاعات تخصصی تری را کسب می نمایند.
اهمیت و جایگاه در جامعه
شیمی تنها علمی است که 104 عنصر طبیعت را همراه نام خود دارد و بررسی خواص، ساختمان، ترکیبات و اهمیت آنها در محدوده علم شیمی است. از آن جایی که جهان مادی از این عناصر تشکیل شده است، هیچ چیز در هیچ جا نمی توان یافت که بی نیاز از علم شیمی باشد. به عبارت دیگر، آثار شیمیایی در تمام کائنات یافت می شود؛ به طوری که اگر لحظه ای فعالیتهای شیمیایی از کائنات حذف شود،بلافاصله همه چیز متوقف خواهد گردید؛ دیگر نوری از خورشید ساطع نخواهد شد،حیاتی نخواهد بود، سوخت و سازی در بدن جانوران و گیاهان انجام نخواهد گرفت و ... . همه تحولات مادی در جامعه به شیمی وابسته است. اگر واکنشهای شیمیایی نباشند هیچ گونه تولیدی رخ نمی دهد، هیچ فعالیت اقتصادی وجود نخواهد داشت و هیچ ماده ای نخواهد بود که ساخت و سازی انجام گیرد.
مجموعه آنچه بیان شد نشانگر اهمیت شیمی و فرآیندهای آن در جامعه است. فعالیتهای عمده جامعه از جمله: کاربرد نفت، گاز، پتروشیمی، لاستیک، پلاستیک، صنایع غذایی،
صنایع نساجی ، دارویی، کشاورزی و... همگی شیمیایی هستند. افرادی که در جهان در ارتباط با علم شیمی کار می کنند بدون شک بیشتر از تمام علوم دیگر هستند.
طول دوره و شکل اجرای آن
طول متوسط دوره کارشناسی شیمی 4 سال و شامل 8 نیمسال تحصیلی و 17 هفته آموزش کامل در هر نیمسال است. مدت زمان هر واحد درسی نظری 17 ساعت و آزمایشگاهی حداقل 34 ساعت است. به علت کیفیت خاص برخی از آزمایشگاههای شیمی که نیاز به مدت زیادتری دارند، جلسات آزمایشگاه به صورت سه ساعتی برگزار می گردد.
سطوح رشته
| ردیف | نام دانشگاه | کاردانی | کارشناسی | ارشد | دکترا
|
| 1 | آزاد- آباده | | * | |
|
| 2 | آزاد- آمل | | * | |
|
| 3 | آزاد- اردکان | | * | |
|
| 4 | آزاد- استهبان | | * | |
|
| 5 | آزاد- اسد آباد | | * | |
|
| 6 | آزاد- اسلام آباد غرب | | * | |
|
| 7 | آزاد- اصفهان | | * | |
|
| 8 | آزاد- امیدیه | | | * |
|
| 9 | آزاد- ایلام | | * | |
|
| 10 | آزاد- بجنورد | | * | |
|
| 11 | آزاد- بندر کنگان | | * | |
|
| 12 | آزاد- بهشهر | | * | |
|
| 13 | آزاد- بیرجند | | * | |
|
| 14 | آزاد- پیشوا | | * | |
|
| 15 | آزاد- تبریز | | * | * |
|
| 16 | آزاد- تربت حیدریه | | * | |
|
| 17 | آزاد- تنکابن | | * | |
|
| 18 | آزاد- تهران | | * | |
|
| 19 | آزاد- تهران شمال | | * | * |
|
| 20 | آزاد- تهران مرکزی | | * | * |
|
| 21 | آزاد- تویسرکان | | * | |
|
| 22 | آزاد- جهرم | | * | |
|
| 23 | آزاد- چناران | | * | |
|
| 24 | آزاد- خرم آباد | | * | |
|
| 25 | آزاد- خرمشهر | | * | |
|
| 26 | آزاد- دامغان | | * | |
|
| 27 | آزاد- دزفول | | * | |
|
| 28 | آزاد- دلیجان | | * | |
|
| 29 | آزاد- دوگنبدان | | * | |
|
| 30 | آزاد- رامهرمز | | * | |
|
| 31 | آزاد- رزن | | * | |
|
| 32 | آزاد- رشت | | * | |
|
| 33 | آزاد- زنجان | | * | |
|
| 34 | آزاد- زنگی آباد | | * | |
|
| 35 | آزاد- ساری | | * | |
|
| 36 | آزاد- ساوه | | * | * |
|
| 37 | آزاد- سقز | | * | |
|
| 38 | آزاد- سنقر | | * | |
|
| 39 | آزاد- سیرجان | | * | |
|
| 40 | آزاد- شاهرود | | * | |
|
| 41 | آزاد- شهرری | | | * |
|
| 42 | آزاد- شهرضا | | | * |
|
| 43 | آزاد- شهریار | | * | |
|
| 44 | آزاد- شیراز | | * | |
|
| 45 | آزاد- علوم و تحقیقات اهواز | | | * |
|
| 46 | آزاد- علوم و تحقیقات تهران | | | * |
|
| 47 | آزاد- فریمان | | * | |
|
| 48 | آزاد- فیروزآباد | | * | * |
|
| 49 | آزاد- قایم شهر | | * | |
|
| 50 | آزاد- قشم | | * | |
|
| 51 | آزاد- قم | | * | |
|
| 52 | آزاد- قوچان | | * | * |
|
| 53 | آزاد- قیام دشت | | * | |
|
| 54 | آزاد- گچساران | | * | * |
|
| 55 | آزاد- گز | | | * |
|
| 56 | آزاد- گلپایگان | | * | |
|
| 57 | آزاد- گناباد | | * | |
|
| 58 | آزاد- گیلانغرب | | * | |
|
| 59 | آزاد- لامرد | | * | |
|
| 60 | آزاد- لاهیجان | | * | |
|
| 61 | آزاد- مرند | | * | |
|
| 62 | آزاد- مشهد | | * | * |
|
| 63 | آزاد- میاندوآب | | * | |
|
| 64 | آزاد- نقده | | * | |
|
| 65 | آزاد- نی ریز | | * | |
|
| 66 | آزاد- ورامین | | * | |
|
| 67 | آزاد- کازرون | * | | |
|
| 68 | آزاد- کرج | | * | * |
|
| 69 | آزاد- کرمان | | * | |
|
| 70 | آزاد- کرمانشاه | | * | |
|
| 71 | آزاد- یزد | | | * |
|
| 72 | آزاد-ابهر | | * | |
|
| 73 | آزاد-اراک | | * | * |
|
| 74 | آزاد-اردبیل | | * | * |
|
| 75 | آزاد-ارومیه | | * | |
|
| 76 | آزاد-بروجرد | | * | |
|
| 77 | آزاد-بندر عباس | | * | |
|
| 78 | آزاد-بوشهر | | * | |
|
| 79 | آزاد-تاکستان | | * | |
|
| 80 | آزاد-خوی | | * | |
|
| 81 | آزاد-زاهدان | | * | |
|
| 82 | آزاد-ماهشهر | | * | |
|
| 83 | آزاد-مراغه | | * | |
|
| 84 | آزاد-همدان | | * | |
|
| 85 | اراک | | * | |
|
| 86 | ارومیه | | * | |
|
| 87 | اصفهان | | * | |
|
| 88 | الزهرا تهران | | * | |
|
| 89 | امام خمینی قزوین | | * | |
|
| 90 | ایلام | | * | |
|
| 91 | بوعلی سینا همدان | | * | |
|
| 92 | بیرجند | | * | |
|
| 93 | بیرحند | | * | |
|
| 94 | تبریز | | * | |
|
| 95 | تربیت معلم تبریز | | * | |
|
| 96 | تربیت معلم تهران | | * | |
|
| 97 | تربیت معلم سبزوار | | * | |
|
| 98 | تهران | | * | |
|
| 99 | خلیج فارس | | * | |
|
| 100 | رازی کرمانشاه | | * | |
|
| 101 | زابل | | * | |
|
| 102 | زاهدان | | * | |
|
| 103 | زنجان | | * | |
|
| 104 | سمنان | | * | |
|
| 105 | شهید بهشتی | | * | |
|
| 106 | شهیدباهنرکرمان | | * | |
|
| 107 | شهیدچمران اهواز | | * | |
|
| 108 | شیراز | | * | |
|
| 109 | صنعتی اصفهان | | * | |
|
| 110 | صنعتی شاهرود | | * | |
|
| 111 | صنعتی شریف | | * | |
|
| 112 | علوم پایه دامغان | | * | |
|
| 113 | فردوسی مشهد | | * | |
|
| 114 | گیلان | | * | |
|
| 115 | لرستان | | * | |
|
| 116 | مازندران | | * | |
|
| 117 | محقق اردبیلی اردبیل | | * | |
|
| 118 | کاشان | | * | |
|
| 119 | یاسوج | | * | |
|
| 120 | یزد | | * | | |
درسهای رشته
| ردیف | نام درس | ردیف | نام درس
|
| 1 | آزمایشگاه شیمی آلی 1 | 2 | آزمایشگاه شیمی آلی 2
|
| 3 | آزمایشگاه شیمی فیزیک 1 | 4 | آزمایشگاه شیمی فیزیک 2
|
| 5 | آزمایشگاه فیزیک پایه 1 | 6 | آزمایشگاه فیزیک پایه 2
|
| 7 | آزمایشگاه خوردگی فلزات | 8 | آزمایشگاه سنتز مواد آلی
|
| 9 | آزمایشگاه شیمی تجزیه 1 | 10 | آزمایشگاه شیمی تجزیه 2
|
| 11 | آزمایشگاه شیمی تجزیه دستگاهی | 12 | آزمایشگاه شیمی صنعتی
|
| 13 | آزمایشگاه شیمی عمومی 1 | 14 | آزمایشگاه شیمی عمومی 2
|
| 15 | آزمایشگاه شیمی معدنی 1 | 16 | آزمایشگاه شیمی معدنی 2
|
| 17 | آنالیز عددی | 18 | اصول بیوشیمی
|
| 19 | اصول تصفیه آب و پسابهای صنعتی | 20 | اصول صنایع شیمیایی
|
| 21 | اصول محاسبات شیمی صنعتی | 22 | الکترو شیمی صنعتی
|
| 23 | تجزیه نمونه های حقیقی | 24 | تمرین پژوهش
|
| 25 | جداسازی و شناسیایی ترکیبات آلی | 26 | خوردگی فلزات
|
| 27 | روش استفاده از متون علمی شیمی | 28 | ریاضی عمومی 1
|
| 29 | ریاضی عمومی 2 | 30 | زبان تخصصی شیمی
|
| 31 | سمینار موضوع روز | 32 | سنتز مواد آلی
|
| 33 | شاخص های بهداشتی | 34 | شیمی آلی 1
|
| 35 | شیمی آلی 2 | 36 | شیمی آلی فلزی
|
| 37 | شیمی تجزیه 1 | 38 | شیمی دارویی
|
| 39 | شیمی صنایع معدنی | 40 | شیمی عمومی 1
|
| 41 | شیمی عمومی 2 | 42 | شیمی فیزیک 1
|
| 43 | شیمی فیزیک 2 | 44 | شیمی فیزیک آلی
|
| 45 | شیمی محیط زیست | 46 | شیمی معدنی 1
|
| 47 | شیمی هسته‌ای | 48 | شیمی و تکنولوژی پلیمر
|
| 49 | شیمی و تکنولوژی نفت | 50 | شیمی آلی 3
|
| 51 | شیمی تجزیه 2 | 52 | شیمی تجزیه دستگاهی
|
| 53 | شیمی سطح و حالت جامد | 54 | شیمی صنعتی 1
|
| 55 | شیمی صنعتی 2 | 56 | شیمی معدنی 2
|
| 57 | شیمی و تکنولوژی چرم | 58 | شیمی و تکنولوژی رنگ
|
| 59 | شیمی و تکنولوژی مواد غذایی | 60 | طیف سنجی مولکولی
|
| 61 | فیزیک پایه 1 | 62 | فیزیک پایه 2
|
| 63 | گرافیک و نقشه‌خوانی | 64 | مبانی شیمی کوانتمی
|
| 65 | مبانی کامپیوتر و برنامه‌نویسی | 66 | مبانی شیمی پلیمر
|
| 67 | معادلات دیفرانسیل | 68 | نظریه گروه در شیمی
|
| 69 | کارآموزی تابستانی گزارش نویسی و سمینار | 70 | کاربرد الکترونیک در شیمی
|
| 71 | کاربرد طیف سنجی در شیمی آلی | 72 | کارگاه یا شیشه گری |
صنعت و بازارکار
سابقه طولانی رشته شیمی در ایران موجب شده است که تعداد متخصصان قابل توجهی در این رشته در جامعه، در مقاطع مختلف مشغول فعالیتهای گوناگون باشند. دوره های تحصیلات تکمیلی در دانشگاههای کشور یکی پس از دیگری دایر شده و فارغ التحصیلان آنها در مشاغل مختلف مشغول به کار شده اند، به طوری که کیفیت علمی آنها نیز با کشورهای با سابقه طولانی در این سطوح قابل مقایسه است. مهمترین گرایشهای مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاههای کشور عبارت است از: شیمی آلی، شیمی تجزیه، شیمی فیزیک، شیمی معدنی، شیمی پلیمر و بیوشیمی.
گستردگی
علم شیمی باعث جذب تعداد زیادی دانشجو در گرایشهای مختلف شده است، دانشجویانی که استعداد ریاضی قوی دارند در گرایشهای شیمی فیزیک و شیمی تجزیه و شیمی معدنی جذب می شوند. دانشجویانی که پایه علوم تجربی قویتری دارند قادر به ادامه تحصیل در رشته های شیمی آلی و بیوشیمی نیز هستند.
تواناییها
