اغلب بناهاى دورهٔ صفوى مانند مساجد، مدارس و کاروانسراها به شکل چهار ایوانى بنا شده؛ استفاده از کاشى معرق و هفت رنگ براى تزئینات، رونق فراوانى داشت، بطوریکه ساختمانهاى مذهبى این دوره از گنبد، ایوان، طاقنما، سردر ورودى و حتى منارهها با کاشى آراسته شد.
خطاطى و خوشنویسى روى کاشى نیز در آرایش بناهاى مذهبى عمومیت یافت و بناهاى متعددى با خطوط ثلث، نسخ، نستعلیق و خطوط دیگر تزئین شد.
شاهعباس در زمینهٔ معمارى در شهرهاى دیگر نیز بناهاى بسیارى ساخت تا قدرت سلطنت خود را در چشم همگان تثبیت کند؛ از جمله بازسازى حرم امام رضا علیهالسلام در مشهد و بناى مجموعهٔ گنجعلىخان در کرمان را مىتوان برشمرد.
کاروانسراها نیز از دیرباز از ویژگىهاى معمارى ایرانى بشمار مىرفتند. با این حال از تعداد، شکل و اندازهٔ نمونههاى این دوره بر مىآید که نقشهٔ آنها باید در مرکزى واحد زیرنظر دولت کشیده شده باشد.
بناى پل خواجو در دورهٔ شاهعباس دوم بر شالودههاى دهانهاى متعلق به قرن نهم هجرى ساخته شد.
بناى چهل ستون را شاهعباس دوم در سال ۱۰۵۷ هجرى بر گرد یک بناى اولیه ساخت. این عمارت در آتشسوزى سال ۱۱۱۷ هجرى به شدت آسیب دید و سال بعد تالارى به آن اضافه شد و بازسازى اساسى شد. از اینرو این بنا به مقطع زمانى خاصى تعلق ندارد.
عمارت هشت بهشت بناى دیگرى است که در اصفهان و در زمان حکومت سلیمان اول و صفى دوم ساخته شده است. این بناى مربع شکل از دو طبقه تشکیل شده که در باغ بلبل در امتداد محور خیابان چهارباغ واقع است. خصوصیت این بنا فضاآفرینى آن است.
آخرین دستاورد مهم دورهٔ صفوى مجتمعى است از بناهایى که حسین اول در چهارباغ ساخت. این مجموعه بازگشتى به نقشههاى شکوهمند مورد علاقهٔ عباس اول دارد و شامل مدرسهٔ مادرشاه، کاروانسرا، اسطبلها و بازار است.
اصفهان، مدرسه مادرشاه، ربع نخست قرن 12 ه، حیاط
پیشرفت عظیم اصفهان در دورهٔ شاهعباس اول در مقیاس کوچکترى در شیراز و با حمایت محمد کریمخان زند تکرار شد. مهمترین بناها بر گرد میدانى بزرگ ساخته شد و شامل بناى ارگ، مسجد جامع وکیل و حمام وکیل و بازار طاقبندى شده وکیل است.
از دیگر بناهاى دورهٔ صفوی، مدرسهٔ علیا در خراسان، مدرسهٔ خان در شیراز، مدرسهٔ نواب در مشهد، مدرسهٔ کاسهگران در اصفهان، هارون ولایت در اصفهان، گنبد سبز واقع در مشهد و خواجه ربیع در مشهد، مسجد حکیم اصفهان، کاخ چهلستون قزوین، کاخ صفىآباد در بهشهر، پل بیستون، رباط زینالدین در جادهٔ یزد- کرمان، کاروانسراى مهیار واقع در اصفهان، کاروانسراى دهبید در جادهٔ اصفهان - شیراز، کاروانسراى خان خره، کاروانسراى شیخ علیخان در اصفهان، کاروانسراى بیستون و ... را مىتوان نام برد.
پس از انقراض صفویان، سبک معمارى این دوره در سه دورهٔ افشاریه، زندیه و قاجار ادامه یافت، اما از نظر زیبایى مانند دورهٔ صفویه نبود. در این دوران بویژه در دورهٔ قاجاریه تأثیر هزاروپایى در هنرهاى اسلامى بویژه نقاشی، سفالسازى و معمارى پدیدار گشت.
مسجد کبود گنبد و کاخ خورشید در منطقهٔ کلات از بناهاى دورهٔ افشاریه است.
و از بناهاى دورهٔ قاجاریه، مسجد نبى قزوین، مسجد امام سمنان، مسجد امام تهران، مسجد حاج على آقا در کرمان و مسجد شهید مطهرى تهران را مىتوان نام برد.
در این دوران نیز از کاشىکارى در بناها، جهت تزئین استفاده مىشد و در پوشش گنبدها، ایوانها و نماى خارجى از کاشىهاى هفت رنگ بهره گرفته مىشد. در دورهٔ قاجاریه، بسیارى از بناهاى گذشته که در حال ویرانى بودند، مرمت و تجدید بنا شدند.
معمارى دوران افشاریه و زندیه و قاجاریه، شامل بناهاى مذهبى و غیرمذهبى از نظر طرح و نقشه به شیوهٔ دورهٔ صفوى بود. در این سه دوره، علیرغم ناآرامىهاى سیاسى و ناامنی، بناهایى بوجود آمد که هر یک از نظر زیبایى و اصول معمارى حائز اهمیت ویژهاى بودند؛ و استادى و نبوع معماران ایرانى را در احداث بناهاى مختلف بویژه بناهاى مذهبى نشان مىدهد. بناهایى مثل مجموعهٔ وکیل شیراز، مجموعه کاخهاى گلستان تهران و مجموعه بناهاى سپهسالار.
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامهريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
ارسال ها: 252
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!