مرکب حقیقی

بنابر این نظریه جامعه مرکب حقیقی است بالاتر از مرکبات طبیعی .

در مرکبات طبیعی‏ ، اجزاء قبل از ترکیب از خود هویتی و آثاری دارند ، در اثر تأثیر و تأثر در یکدیگر و از یکدیگر زمینه یک پدیده جدید پیدا می‏شود . اما افراد انسان در مرحله قبل از وجود اجتماعی هیچ هویت انسانی ندارند ، ظرف خالی‏ می‏باشند که فقط استعداد پذیرش روح جمعی را دارند .

انسانها قطع نظر از وجود اجتماعی ، حیوان محض می‏باشند که تنها استعداد انسانیت دارند و انسانیت انسان ، یعنی احساس " من " انسانی ، تفکر و اندیشه انسانی ، عواطف انسانی ، و بالاخره آنچه از احساسها ، تمایلات ، گرایشها ، اندیشه‏ها ، عواطف که به انسانیت مربوط می‏شود ، در پرتو روح جمعی پیدا می‏شود و این روح‏ جمعی است که این ظرف خالی را پر می‏کند و این شخص را به صورت شخصیت‏ درمی‏آورد .

روح جمعی همواره با انسان بوده و با آثار و تجلیات خود از اخلاق ، مذهب ، علم ، فلسفه و هنر همیشه خواهد بود .



برخلاف نظریه های دیگر که‏ برای انسان در مرحله قبل از وجود اجتماعی ،روان‏شناسی قائل است و جامعه‏شناسی او را در مرحله و مرتبه بعد از روان‏شناسی او می‏داند ، مطابق‏ این نظریه اگر انسان وجود اجتماعی نمی‏داشت و اگر جامعه‏شناسی نمی‏داشت ، روان انسانی فردی و روان‏شناسی فردی نداشت .

و اما نظریه چهارم اصالةالاجتماعی محض است ، مطابق این نظریه هر چه‏ هست روح جمعی و وجدان جمعی و شعور جمعی و اراده و خواست جمعی و " من‏ " جمعی است ، شعور و وجدان فردی مظهری از شعور و وجدان جمعی است و بس‏.

کتاب جامعه و تاریخ
نویسنده شهید مطهری
صفحه27