مقدمه
تیره آلاله شامل گیاهانی غالبا علفی و یا بندرت چوبی است. آرایش قطعات گل در این گیاهان مارپیچی یا نیم چرخه‌ای است. گلپوش ساده با کاسبرگهای گلبرگ مانند یا مضاعف و گلبرگهایی غالبا دارای نوشجای است. پرچمها بسیار متعدد دارای نظم مارپیچی و همچنین برچه‌های آزاد و فراوان هستند. میوه خشک و به صورت فندق یا برگه و محتوی دانه‌هایی سرشار از آلبومن است. تیره آلاله متعلق به راسته آلاله (Ranales) شامل 32 جنس و تقریبا 1200 گونه است. این تیره متعلق به رده دو لپه‌ایها است.
محل پراکنش
تیره آلاله در واقع یکی از تیره‌های بزرگ
نهاندانگان است و گیاهان آن بیشتر در نواحی معتدل و سرد و یا در نقاط کوهستانی نیمکره شمالی می‌روند. تعدادی از گونه‌های این تیره در آسیا ، اروپا و آمریکا انتشار دارند. همه آنها کم و بیش گونه‌های مجاور و نزدیک هم هستند و اصالت ساختار گل در این گونه‌ها ، حاکی از پیوند و خویشاوندی آنهاست. در ایران نیز تیره آلاله ، گونه‌های متعددی دارد.
صفات اساسی و بارز
- استقرار قطعات گل به صورت مارپیچی ، حلقوی- مارپیچی یا نیمه حلقوی روی نهنجی برجسته و بلند به نام تالاموس.
- آزاد بودن برچه‌ها (جدا برچه‌ای)
- کثرت تعداد پرچمها با آرایش مارپیچی روی نهنج و همچنین گرایش شدید پرچمهای بیرونی در جهت تغییر شکل به ناپرچمیها و یا تبدیل آنها به نوشجای‌ها.
- دارا بودن دانه‌هایی با جنین کوچک ، راست و محصور در محوری آلبومین آبدار یا گوشتی.
رده بندی
- طایفه کله‌ماتیده: این طایفه دارای دو جنس Atragene و کله‌ماتیس است.
- طایفه آنمونه: جنسهای اصلی این طایفه عبارتند از: آنمون و تالیکتروم.
- طایفه آلاله: فیکاریا و آدونیس از جنسهای مهم این طایفه هستند.
- طایفه گل صد تومانی: این طایفه شامل جنسهای پئونیا و هیدراستیس است.
- طایفه خربق: جنسهای اصلی این طایفه شامل ایزوپیروم ، سیاه دانه و خربق است.
اختصاصات دستگاه رویشی
آلاله‌ها بطور کلی گیاهانی علفی (به ندرت درختچه‌ای) ، بالا رونده و دارای دمبرگهای پیچیده و پیچکی هستند. این گیاهان غالبا مانند
تک لپه‌ایها به علت دارا بودن اندامهای زیرزمینی متورم ، نظیر سوخ ، غده ،
ریزوم و ریشه‌های متورم ، پایا و چند ساله‌اند. برگها بجز کلماتیس منفرد و متناوب است و غالبا دارای نیام رشد یافته و پهنکهایی به اشکال متفاوت هستند.
اختصاصات دستگاه زایشی
گلها گاهی نفرد یا انتهای هستند و یا به صورت گل آذینهای مختلف مانند
گرزن و خوشه مجتمع شده‌اند. تیره آلاله در حالت کلی بی‌گلبرگ است. نهنج در این تیره همیشه برجسته و محدب است. تعداد قطعات گل بسیار زیاد است و به صورت مارپیچی در همان امتداد و دنباله آرایش برگ روی نهنج قرار می‌گیرند.
گرده افشانی در این گیاهان همیشه بوسیله
حشرات انجام می‌شود.
میوه اکثرا فندقه ، برگه یا کپسول است.
کاربرد گیاهان تیره آلاله
بسیاری از گیاهان این تیره مانند آنمون و آدونیس به عنوان گیاهان زینتی در باغچه‌ها کاشته می‌شوند. در این تیره هیچ گونه‌ای دارای مصرف خوراکی یا صنعتی نیست و تقریبا همگی به علت دارا بودن
گلوکوزیدها و
آلکالوئیدها کم و بیش سمی هستند. بعضی از گونه‌ها از نظر پزشکی اهمیت فراوان دارند. مثلا آکونیتوم دارای آکونیتین و هیدراستیس حاوی بربرین و هیدراستین است. بعضی از آلکالوئیدهای این گیاهان در ساختن
حشره کشها استفاده می‌شوند.
مباحث مرتبط با عنوان
