واپسین بازمانده احمد یلیان

(حکام مراغه)
«624 605 ﻫ / 1227 1208 م»

واپسین فرمانروا از خاندان احمد یلیان، بانویی از نوادگان علاءالدین بود، اما نام او و نام پدرش دانسته نیست . گویا از سال 605 ﻫ / 1208 م، و پس از مرگ پسر علاءالدین، این زن فرمانروایی یافته است. نخستین خبری که از این بانو در تاریخ آمده، حضور او در رویین دز و به سال 618 ﻫ / 1221 م است که در این سال، مغولان به آذربایجان تاخته آن را معروض تاراج و کشتار خود ساخته بودند . از جمله به شهر مراغه یورش بردند و چون شهر نگهبانی نداشت، به راحتی وارد شهر شد، و به غارت و چپاول و کشتار بی‏اندازه دست زدند.

در سال 622 ﻫ / 1225 م ، که سلطان جلال‏الدین به آذربایجان آمد، مردم اهالی به شرف‏الملک و زیر او نامه نوشته و از تاخت و تاز گرجیان و از ستم زورمداران و فرمانروایی زنان گله و شکایت کردند و معلوم است که از فرمانروایی زنان ، حکمرانی این زن در رویین دز بوده است. در سال 624 ﻫ / 1227 م ، شرف الملک رویین دز را محاصره کرد. اما مدت محاصره به طول انجامید، سرانجام بانوی حاکم راضی شد که همسری شرف‏الملک را بپذیرد و دز را نیز بدو وا گذارد؛ شرف‏الملک این خواهش او را پذیرفته و بسیار شادمان شد ، اما پیش از آن که کاری انجام یابد، سلطان جلال‏الدین که در عراق بود به آذربایجان بازگشت و بهتر آن دید که داماد این عروس، خود وی باشد و کس فرستاده آن زن را به حرمسرای خود آورد. پس از این داستان دیگر از خاندان احمد یلیان خبری در تاریخ نیست و چون در همان سال‏ها بود که مغولان به سراسر ایران و از جمله آذربایجان دست یافته و بساط خاندان‏های محلی را برچیدند، یقین است که روزگار خاندان احمد یلیان نیز با این زن که پایان کار او معلوم نیست، به آخر آمد.