مقدمه
زیر شاخه عنکبوتیان یا کلیسرداران دارای تنوع و تعدد بسیاری بوده و گرچه پراکندگی گونههای آنها به پای
سخت پوستان نمیرسد لیکن گروه کثیری از بندپایان را که شامل 65000 گونه میباشند به خود اختصاص میدهند. کلیسرداران به دو گروه عمده تقسیم میشوند.
پیکنوگونیدها یا عنکبوتهای آبی و
کلیسراتا که خود متشکل از خرچنگ نعلیان یا مروستوماتا ، عقربها (اسکورپیونها) و عنکبوتیان (آراکیندا) هستند. همه ما کم و بیش با کلیسرداران آشنا هستیم. به عنوان مثال اغلب ما با عنکبوتها ، عقربها و کنهها برخورد داشتهایم. بسیاری از آنها ناقل عوامل بیماریزا بوده و خطرات بسیاری برای انسان و سایر حیوانات به همراه دارند.
اختصاصات کلیسرداران
- بدن از دو قطعه پروزوما و اپیستوزوما تشکیل شده است. زواید پروزومایی عبارتند از: کلیسرها ، پاهای آروارهای و چهار جفت پای حرکتی ، کلیسرداران فاقد شاخک میباشند.
- زواید چند مفصلی و یک شاخهاند.
- تبادلات تنفسی به کمک آبششهای کتابی ، ششهای کتابی یا تراشهها صورت میگیرند.
- دفع از طریق غدد پیش رانی و لولههای مالپیگی انجام میگیرد.
- دارای چشمهای ساده میانی و گاهی اوقات چشمهای مرکب جانبی میباشند.
- سکومهای گوارشی به تعداد 2 تا 6 جفت هستند.
رده بندی کلیسرداران
رده گزیفوسوریده
مانند
خرچنگهای نعل اسبی شکل که دریازی هستند. سر سینه دارای سپر پشتی است که به شکم جوش خورده لولا است.
تنفس از راه آبششهای کتابی است. چشمهای مرکب دارند. رشد از طریق لارو است و دارای 5 گونه هستند.
رده پیکنوگونیدا
عنکبوتهای دریازی هستند. سر و سینه و پاهای باریک و دراز دارند. شکم تحلیل رفته است. فاقد چشمهای مرکب هستند و پاهای حامل تخم در هر دو جنس روی سر قرار دارند و دارای 500 گونه هستند.
رده عنکبوتیان
عقربها ،
عنکبوتها ،
کنهها در این گروه قرار دارند و ساکن خشکی هستند و بعضی زندگی ثانویهای در آب دارند. معمولا گوشتخوار و شکارچی هستند. فاقد چشمهای مرکب هستند. با ششهای کتابی یا نایی یا هر دو تنفس میکنند. حدود 3500 گونه دارند.
عنکبوتها
عنکبوتها از شناخته شدهترین عنکبوتیان بوده و دارای پراکنش جهانی میباشند. عموما گوشتخوار بوده و در زیستگاههای مختلفی چون سطح سنگها ، روی درختها و گیاهان زندگی میکنند. برخی از آنها شکار خود را به دام میاندازند در حالی که گروهی دیگر به شکار حمله کرده و یا در کمین آن مینشینند.
عنکبوتها قادر به سوراخ نمودن
پوست انسان نمیباشند اما گزش برخی از گونه ، برای انسان خطرناک است به عنوان مثل سم نوعی عنکبوت به نام بیوه سیاه سم عصبی بوده و موجب ایجاد جراحات دردناک ، تشنج عضلانی ، و نهایتا از کار افتادن دستگاه تنفس و مرگ میگردد.
جنسهای عنکبوتها
از این راسته میتوان جنسهای تارانتولاها ، عنکبوتهای دریچه ساز ، فولکوس ، عنکبوت قهوهای ، بیوه سیاه و عنکبوت گرگی را نام برد.
عنکبوت منزوی قهوه ای
در سالهای اخیر ، عنکبوت دیگری به نام عنکبوت منزوی قهوهای مورد شناسایی قرار گرفته که گزش آن برای انسان ، بسیار خطرناک میباشد. در برخی از عنکبوتها گزش منجر به نکروز بافتی شده و درمان آن معمولا به آهستگی صورت میگیرد.
عادات عنکبوتها
یکی از مهمترین عوامل موثر در زندگی آنها ، توانایی تنیدن تار است. این ابریشم یا تار ، از جنس
اسکلروپروتئین بوده و در اثر تماس با هوا ، سخت میگردد. این ابریشم در کارهای مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد. بعضی از عنکبوتها پرده های کوچکی تنیده و اسپرمهای خود را روی آن قرار میدهند. همچنین بعضی از گونهها از آن برای ساختن پیله استفاده میکنند و تخمهای خود را درون آن میگذارند. اما اکثر گونهها از
ابریشم برای ساختن رشتههای تار عنکبوت استفاده میکنند.
میگالومورف
عنکبوتهایی با اندازه متوسط تا بزرگ بوده، سوراخهایی در داخل زمین ایجاد نموده و یا پردههایی ورقه مانند یا قیفی شکل ایجاد میکنند. تارانتولاها و عنکبوتهای دریچه ساز که درهایی لولایی برای سوراخهای خود ایجاد میکنند نیز جزء میگامورفها محسوب میشوند.
تنیدن تار
بعضی از عنکبوتها نظیر خانوادههای دیکتینیده و آگلنیده پردههای نامنظمی میتنند. در حالی که پردههای تنیده شده در بعضی خانوادههای دیگر بسیار منظم است. بعضی از عنکبوتها ، نظیر عنکبوتهای گرگی اصلا تار نمیتنند. سالتیسیدهها جهنده بوده و بر روی زمین گاه روی
گیاهان به سر میبرند. این گروه از عنکبوتها نیز تار نمیتنند بلکه آشیانههای خود را با ابریشم مفروش میسازند. توموسیده یا عنکبوتهای خرچنگ مانند تار نمیتنند.
کنهها
بعضی از کنههایی که
خون میمکند ، چرخه کامل زندگی خود را در روی بدن یک میزبان میگذرانند و فقط در هنگام پوست اندازی موقتا ارتباط خود را با آنها قطع میکنند. اقسام دیگر با هر بار پوست اندازی از میزبان خود جدا میشوند و پس از پوست اندازی باید میزبانی تازه برای خود بیابند. نوزاد این جانواران با یک بار که خون بمکد میتواند ماهها زنده بماند و بالغها با یکبار تغذیه ، تا سالها ممکن است نیاز به غذا نداشته باشند. کنههای مختلف ناقل عوامل بیماریزا هستند که مهره داران را آلوده میکنند.
خرچنگهای نعل اسبی
چند گونه از خرچنگهای نعل اسبی که در فاصله 200 میلیون سال گذشته بدون تغییر ماندهاند فسیلهای زندهای هستند که در سواحل ماسهای اقیانوس یافت میشوند و در آنجا با حفر ماسهها زندگی نیمه منزوی را میگذرانند.
مباحث مرتبط با عنوان
